Η αστική ευθύνη του Δημοσίου από ιατρική πράξη
Αδιαμφισβήτητα, η ιατρική επιστήμη διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην καθημερινή μας ζωή. Προς αυτή την κατεύθυνση το Σύνταγμα, ως ο ύψιστος νόμος της ελληνικής πολιτείας, έχει κατοχυρώσει το δικαίωμα στην υγεία ρητώς στο άρθρο 21 παρ. 3 υπό δύο εκφάνσεις· τόσο ως κοινωνικό δικαίωμα (status positivus) όσο και ως ατομικό δικαίωμα (status negativus) αξιώνοντας τόσο από κρατικούς φορείς όσο και από ιδιώτες να απέχουν από κάθε ενέργεια που θα μπορούσε να βλάψει την υγεία των ατόμων. Αντίστοιχα, ένας τυπικός νόμος, ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας ρητώς στο άρθρο 2 παρ. 1 προβλέπει ότι η άσκηση της ιατρικής είναι λειτούργημα που αποσκοπεί στη διατήρηση, βελτίωση και αποκατάσταση της σωματικής, πνευματικής και ψυχικής υγείας του ανθρώπου καθώς και την ανακούφισή του από τον πόνο. Παρ’ όλα ταύτα, τα περιστατικά παραβίασης των υποχρεώσεων απορρεουσών του Συντάγματος, των διεθνών συμβάσεων και των τυπικών νόμων δυστυχώς ποικίλλουν στις καθημερινές συναλλακτικές σχέσεις. Οι παραβιάσεις αυτές προερχόμενες είτε από το νοσοκομείο είτε από το προσωπικό αυτού εν γένει είτε ειδικά από τους ιατρούς κατατείνουν στο αυτό αποτέλεσμα, ήτοι την προσβολή της υγείας του ασθενούς. Το δίκαιο μπροστά σ’ αυτή την πραγματικότητα δεν εθελοτυφλεί. Γι αυτό και η ολοένα αυξανόμενη εμφάνιση ενώπιον των ακροατηρίων της χώρας υποθέσεων από ιατρικά σφάλματα αναδύει το φλέγον ζήτημα της ανάληψης της αστικής ευθύνης του αδικοπρακτήσαντος.
Το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ καθιερώνει αδικοπρακτική ευθύνη του Δημοσίου και ειδκότερα προβλέπει ότι για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. Μαζί με το δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο πρόσωπο, με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών. Ευθύνη του Δημοσίου ή ΝΠΔΔ τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, υφίσταται όχι μόνο όταν με πράξη ή παράλειψη του οργάνου αυτών παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστεως. Να υπογραμμισθεί δε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημιώσεως σε περίπτωση ευθύνης του Δημοσίου ή Ν.Π.Δ.Δ αποτελεί η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ παρανόμου πράξεως ή παραλείψεως ή υλικής ενέργειας ή παραλείψεως υλικής ενέργειας του δημοσίου οργάνου και της επελθούσης ζημίας. Τούτο δε, χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του. (ΣΤΕ 1594/2020)
Ωστόσο, η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας με πρόσφατη απόφαση του (ΣτΕ 622/2021) προέβη σε μια επέκταση της αδικοπρακτικής ευθύνης του Δημοσίου παρά την πρόβλεψη του 105 ΕισΝΑΚ που απαιτεί την παραβίαση διατάξεως νόμου. Εν προκειμένω, το Ανώτατο Διοικητικό δικαστήριο έκρινε ότι σε περίπτωση, που επέλθει ευθέως βλάβη της υγείας προσώπου συνεπεία της συνταγματικώς θεμιτής και νομίμου πραγματοποιήσεως εμβολιασμού (δηλαδή εμβολιασμού διενεργούμενου με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας συλλογικώς και ατομικώς και προβλεπόμενου από ειδική νομοθεσία) ήτοι βλάβη, μη οφειλομένη σε παρεμβαλλομένη παράνομη πράξη ή παράλειψη (όπως πχ χορήγηση ελαττωματικού ή ακαταλλήλου σκευάσματος ή πλημμέλειες κατά την διενέργεια του εμβολιασμού), ανακύπτει ευθέως εκ του άρθρου 4 παρ. 5 σε συνδυασμό και με το άρθρο 25 παρ 4 του Συντάγματος ευθύνη του κράτους προς εύλογη αποκατάσταση της ζημίας του παθόντος, υπό την έννοια της αποκαταστάσεως τόσο της τυχόν υλικής όσον και, κατ΄ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 932 ΑΚ, της ηθικής βλάβης του. Τούτο δε, διότι, στις περιπτώσεις αυτές, η προκαλούμενη από την πραγματοποίηση του εμβολιασμού βλάβη συνιστά υπέρμετρη θυσία για τον παθόντα (βλάβη υγείας και προσβολή προσωπικότητος), χάριν του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου. Επομένως, ακόμα και σε περίπτωση μη ύπαρξης παράνομης πράξης ή παράλειψης αναδύεται υποχρέωση αποκατάστασης της ζημίας και από ιατρική πράξη (εμβολιασμός) η οποία λαμβάνει χώρα προς όφελος του γενικότερου κοινωνικού συμφέροντος. Καταλήγοντας, το δικαστήριο τόνισε ότι η αξίωση προς χρηματική ικανοποίηση εστηρίζετο στην ευθύνη του Δημοσίου προς αποκατάσταση ζημίας προελθούσης από νόμιμη πράξη, η οποία υπερέβαινε τα όρια της θυσίας, στην οποία είναι ανεκτό από την έννομη τάξη να υποβάλλονται οι πολίτες χάριν του δημοσίου συμφέροντος.
Εν κατακλείδι, υφίστανται περιπτώσεις που ακόμη και παρά τη συνδρομή του <<κοινωνικού συμφέροντος>> η αποζημίωση των πολιτών από ζημία που υφίστανται από ιατρική πράξη είτε αυτή ρέπει στη νομιμότητα είτε στην παρανομία καθίσταται αναγκαία υποδηλώνοντας ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια αποτελεί τον αδιαπέραστο πυρήνα όλων των συνταγματικά κατοχυρωμένων ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
του Βαγγέλη Παπαηλία
Το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ καθιερώνει αδικοπρακτική ευθύνη του Δημοσίου και ειδκότερα προβλέπει ότι για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση
Source/ Author:www.ethemis.gr
