Η επιτάχυνση των δημοσίων διαγωνισμών μέσα από 6 «ψηφιακές» μεταρρυθμίσεις
Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον επίσημα σε τροχιά σύγχρονου πλήρως ψηφιοποιημένου ευρωπαϊκού κράτους με ηλεκτρονικές διαδικασίες σχεδόν στο σύνολο των συναλλαγών του και διευρυμένη ευελιξία στις μεθόδους λειτουργίας του. Το κράτος αλλάζει και οι δημόσιες συμβάσεις, ως ένα μεγάλο τμήμα του κρατικού προϋπολογισμού και οικονομίας δεν θα μπορούσαν παρά να αλλάξουν μαζί του, τόσο μέσα από τον αντικατοπτρισμό των ψηφιακών αλλαγών στη δημόσια διοίκηση όσο και μέσα από νομοθετικές μεταβολές στο νόμο περί δημοσίων συμβάσεων και άλλους τεμνόμενους με το αντικείμενο νόμους.
Σε αυτό το πλαίσιο, παρατίθενται αρχικά οι τρείς κυριότερες αλλαγές στη δημόσια διοίκηση που επηρέασαν κομβικά την ταχύτητα της προετοιμασίας διαγωνιστικών φακέλων των οικονομικών φορέων, καθώς και του συνολικού χρόνου της διαδικασίας, αξιολόγησης, συμμετοχής και κατακύρωσης του αντικειμένου της σύμβασης.
Από την πλευρά της ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης, καίριο ρόλο διαδραματίζουν οι εξής αλλαγές:
α) Η υιοθέτηση της ψηφιακής υπεύθυνης δήλωσης μέσω Taxisnet και gov.gr.
Όπως είναι γνωστό, τα δικαιολογητικά που υποβάλλονται στους δημόσιους διαγωνισμούς, απαιτούν μεταξύ άλλων επικυρωμένες υπεύθυνες δηλώσεις, στις οποίες ο εκπρόσωπος του φορέα δηλώνει τα στοιχεία εκείνα που δεν υφίστανται ως πιστοποιητικά στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα δεσμεύεται ρητά και για συγκεκριμένους όρους (π.χ. ο χρόνος προσφοράς). Η εξυπηρέτηση λοιπόν της απαίτησης αυτής των δημοσίων διαγωνισμών με την υιοθέτηση από την διοίκηση της ηλεκτρονικής εξουσιοδότησης και την αποδοχή της από τις αναθέτουσες αρχές, διεκπεραιώνεται σε ελάχιστο χρόνο σε σχέση με τη διαδικασία που ακολουθούνταν πριν και απαιτούσε μετάβαση σε ΚΕΠ, του ίδιου του εκπροσώπου προκειμένου να επικυρώσει το γνήσιο της υπογραφής του επί των δηλώσεων.
β) Η θέσπιση νέας διαδικασίας ηλεκτρονικού ποινικού μητρώου, μέσω Taxisnet και poiniko.services.gov.gr.
Για την απόδειξη της μη συνδρομής των λόγων αποκλεισμού από δημόσιες συμβάσεις, οι φορείς οφείλουν είτε κατά τη συμμετοχή είτε κατά την κατακύρωση ενός διαγωνισμού να προσκομίζουν ποινικό μητρώων των εκπροσώπων τους. Πρακτικά, αυτό έως τώρα σήμαινε μία χρονοβόρα διαδικασία και αναμονή στην Εισαγγελία για κατάθεση αίτησης και εν συνεχεία, με την πάροδο από 7 έως 10 ημερών, ανάλογα με τον φόρτο εργασίας, τη λήψη του πιστοποιητικού. Η ηλεκτρονική διαδικασία που προβλεπόταν ήταν σε πλήρη αχρησία δεδομένου ότι η ενεργοποίηση της απαιτούσε δυσανάλογα μεγάλη επιβάρυνση. Πλέον, η αίτηση υποβάλλεται ηλεκτρονικά και όταν το αντίγραφο είναι έτοιμο οι εκπρόσωποι των συμμετεχόντων φορέων ειδοποιούνται με sms ή e-mail να το παραλάβουν ηλεκτρονικά.
γ) Η πρόβλεψη του ενιαίου Πιστοποιητικού Φερεγγυότητας, μέσω Taxisnet και Solon.gov.
Μια άλλη συνήθης απαίτηση των δημοσίων διαγωνισμών είναι η προσκόμιση Πιστοποιητικού περί μη πτώχευσης, λύσης και λοιπών καταστάσεων αναστολής ή/και παύσης της συμμετέχουσας εταιρείας, η οποία είχε την εξής μορφή:
«Ειδικότερα για τους οικονομικούς φορείς που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα, τα πιστοποιητικά ότι δεν τελούν υπό πτώχευση, πτωχευτικό συμβιβασμό ή υπό αναγκαστική διαχείριση ή ότι δεν έχουν υπαχθεί σε διαδικασία εξυγίανσης, εκδίδονται από το αρμόδιο Πρωτοδικείο της έδρας του οικονομικού φορέα. Το πιστοποιητικό ότι το νομικό πρόσωπο δεν έχει τεθεί υπό εκκαθάριση με δικαστική απόφαση εκδίδεται από το οικείο Πρωτοδικείο της έδρας του οικονομικού φορέα, το δε πιστοποιητικό ότι δεν έχει τεθεί υπό εκκαθάριση με απόφαση των εταίρων εκδίδεται από το Γ.Ε.Μ.Η., σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, ως κάθε φορά ισχύουν».
Όπως φαίνεται από το ανωτέρω τυχαίο αλλά ενδεικτικό παράδειγμα όρου, οι συμμετέχοντες φορείς υποχρεούνται να αποδεικνύουν με ποικίλα πιστοποιητικά που εκδίδονται από το οικείο Πρωτοδικείο αλλά και από το ΓΕΜΗ, ότι δεν έχουν υπαχθεί σε μία από τις ως άνω καταστάσεις αφερεγγυότητας. Έως το ξέσπασμα της πανδημίας η λήψη των ως άνω περιγραφόμενων Πιστοποιητικών από το Πρωτοδικείο απαιτούσε την αυτοπρόσωπη ή με εξουσιοδότηση μετάβαση και αίτηση από την αρμόδια υπηρεσία του δικαστηρίου και εν συνεχεία την επίσης φυσική παρουσία του ατόμου για τη λήψη των πιστοποιητικών. Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας τα πράγματα βελτιώθηκαν στο σύνολο της ψηφιακής λειτουργίας των δικαστηρίων με την πρόβλεψη ηλεκτρονικής λήψης των πιστοποιητικών αυτών. Ωστόσο πλέον, με την ενοποίηση και κατάργηση 25 πιστοποιητικών, όπως προβλέπεται στην υπ’αριθμ. 13535/29.03.2021 Εγκύκλιο του Υπ. Δικαιοσύνης, σήμερα δεν απαιτείται παρά μία αίτηση και ένα, ενιαίο Πιστοποιητικό για την απόδειξη της μη συνδρομής όλων των καταστάσεων αφερεγγυότητας ενός νομικού αλλά και φυσικού προσώπου.
Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί και η στροφή των αναθετουσών αρχών προς την ευελιξία και την υιοθέτηση του ορθού τρόπου λειτουργίας με την αποδοχή και τη χρήση των ψηφιακών- ηλεκτρονικών υπογραφών στην κατάρτιση των δημοσίων συμβάσεων, εξοικονομώντας χρόνο μέσω της ρύθμισης του Ν.4727/2020, άρθρα 14 και15:
«1. Τα πρωτότυπα ηλεκτρονικά δημόσια έγγραφα της παρ. 3 και τα πιστοποιητικά και οι βεβαιώσεις της παρ. 6 του άρθρου 13 έχουν την ίδια νομική και αποδεικτική ισχύ με τα δημόσια έγγραφα που φέρουν ιδιόχειρη υπογραφή και σφραγίδα και γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά από τους φορείς του δημόσιου τομέα, από τα δικαστήρια όλων των βαθμών και τις εισαγγελίες όλης της χώρας από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες, κατά την ηλεκτρονική διακίνησή τους.»
«1.Ηλεκτρονικά ιδιωτικά έγγραφα που εκδίδονται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες με χρήση εγκεκριμένης ηλεκτρονικής υπογραφής ή εγκεκριμένης ηλεκτρονικής σφραγίδας, γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά από τους φορείς του δημόσιου τομέα, από τα δικαστήρια όλων των βαθμών και τις εισαγγελίες όλης της χώρας και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες κατά την ηλεκτρονική διακίνησή τους.»
Παράλληλα, προς τον ίδιο σκοπό, για τον «εκσυγχρονισμό, την απλοποίηση και την αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, και τις ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας» δημοσιεύτηκε στις 9 Μαρτίου 2021 ο Ν.4782/2021 με τον όποιο μεταβάλλονται σε μεγάλο βαθμό οι διαδικασίες ανάθεσης των δημοσίων έργων, κατά κύριο λόγο αλλά και των προμηθειών αγαθών και υπηρεσιών, κατ’ επέκταση. Αιτία των αλλαγών δεν ήταν η συμμόρφωση της Ελλάδας με Ευρωπαϊκή νομοθεσία αλλά η ανάγκη που διεγνώσθη από την διοίκηση για μεταρρύθμιση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου δημοσίων διαγωνισμών του Ν.4412/2016 ο οποίος φάνηκε με την πάροδο του χρόνου ότι δεν ήταν πλήρης. Εντούτοις, όταν κανείς αναλογίζεται τη δαιδαλώδη πολυπλοκότητα του πλαισίου δημοσίων διαγωνισμών, αντιλαμβάνεται εύκολα ότι ούτε ο Ευρωπαίος νομοθέτης αλλά ούτε και ο Έλληνας μπορεί ποτέ με τη θέσπιση ενός μόνο νομοθετικού κειμένου, άπαξ εκδοθέντος, να καλύψει όλες τις πτυχές και τα πρακτικά ζητήματα που ανακύπτουν κατά την εφαρμογή του. Ειδικότερα τώρα, ο στόχος της επιτάχυνσης των διαγωνιστικών διαδικασιών επιτελείται μέσα από τις εξής τρεις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες αλλαγές:
α) Ανάρτηση όλων των εγγράφων της διαγωνιστικής διαδικασίας στα ηλεκτρονικά συστήματα ΚΗΜΔΗΣ και ΕΣΗΔΗΣ ακόμα και για συμβάσεις ιδιαίτερα χαμηλού προϋπολογισμού (2.500 ευρώ) με παράλληλη παροχή της δυνατότητας του φορέα για ηλεκτρονική επεξεργασία του φακέλου προσφοράς του σε όλη τη διάρκεια από την ηλεκτρονική οριστική υποβολή του έως και την εκπνοή της προθεσμίας κατάθεσης προσφοράς. Το στοιχείο της ηλεκτρονικής διαχείρισης των συμβάσεων γίνεται πλέον ο κανόνας και εξαίρεση παραμένει η προσκόμιση φυσικού φακέλου, που διατηρείται σε ελάχιστες περιπτώσεις. Παράλληλα, οι χρόνοι ανταπόκρισης της Αναθέτουσας αρχής στα διάφορα στάδια μειώνονται, ενώ τα δύο στάδια αξιολόγησης προσφορών (δικαιολογητικά και οικονομική προσφορά) ενοποιούνται σε ένα για όλες τις περιπτώσεις πλέον.
β) Κατάργηση του αποδεικτικού εγγράφου «ΤΕΥΔ» και καθιέρωση ενός, ενιαίου εντύπου Υπεύθυνης Δήλωσης, του «ΕΕΕΣ» (ESPD) για όλες τις διαγωνιστικές διαδικασίες. Με τον τρόπο αυτό επετεύχθη η ομοιομορφία των απαιτήσεων στις διακηρύξεις των διαγωνισμών αλλά και η διευκόλυνση του συμμετέχοντος στη σύνταξη του πολυσέλιδου αυτού εντύπου, ο οποίος δύναται να διαμορφώνει και να καταθέτει ηλεκτρονικά το ΕΕΕΣ μέσα από τη σχετική πλατφόρμα του ΚΗΜΔΗΣ: https://espdint.eprocurement.gov.gr/#/start . Εκεί, ο οικονομικός φορέας μπορεί να επεξεργαστεί το αρχείο ΕΕΕΣ που παρέχεται από την αναθέτουσα, να αλλάξει τη μορφή του (xml, pdf, word) και να δημιουργήσει ένα νέο, αφαιρώντας ή προσθέτοντας τα σημεία που απαιτούνται από τη Διακήρυξη.
γ) Περαιτέρω, καταργείται η διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού, ο οποίος συνήθως δεν διενεργείτο με ηλεκτρονικά μέσα, δημιουργώντας καθυστέρηση και πρόσθετο διοικητικό βάρος για τις αναθέτουσες αρχές και τους οικονομικούς φορείς οι οποίοι όφειλαν να διακρίνουν τις απαιτήσεις κάθε φορά με διαγωνισμούς δύο τύπων , συνοπτικούς και ανοιχτούς ηλεκτρονικούς. Εφαρμόζεται επομένως η ηλεκτρονική ανοικτή διαδικασία με χρήση εργαλείων e-procurement σε συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των 30.000 ευρώ αντί για τις 60.000 που είχε τεθεί το προηγούμενο όριο. Σημειώνεται βέβαια ότι η πρακτική κατάργηση του συνοπτικού διαγωνισμού, είναι ακόμα σε μεταβατικό στάδιο και θα ολοκληρωθεί όταν το σύστημα ανάρτησης των ηλεκτρονικών συμβάσεων (ΕΣΗΔΗΣ) θα είναι έτοιμο για το επιπρόσθετο φορτίο και αυτής της κατηγορίας διαγωνιστικών διαδικασιών.
Επιπλέον, ακόμα και στις δικονομικές προβλέψεις του, ο νέος νόμος δημοσίων συμβάσεων εξελίσσεται σε ταχύτερο, όπως για παράδειγμα στις διαδικασίες για τα μέσα υπεράσπισης του συμμετέχοντος, όπου προβλέπει απλοποιημένες διαδικασίες (κατάργηση ένστασης, ενοποίηση διαδικασίας αναστολής και προσφυγής ενώπιον ΑΕΠΠ) αποδεικνύοντας την πραγματική πρόθεση του νομοθέτη για ελεύθερη πρόσβαση και ταχεία εκπλήρωση των προκηρυσσόμουν αναγκών της διοίκησης.
Η ως άνω αναμόρφωση του Ελληνικού πλαισίου δημοσίων συμβάσεων μέσα από τις εξελίξεις της δημόσιας διοίκησης και το νέο νόμο φαίνεται να είναι ριζική και επιχειρεί να λύσει όλα τα υπάρχοντα προβλήματα, προσφέροντας εργαλεία στην αναθέτουσα αρχή και ευκαιρίες στους υποψήφιους ανάδοχους. Ωστόσο, η ορθή εφαρμογή του νέου πλαισίου και η πραγματική βελτίωση της ποιότητας της διαγωνιστικής διαδικασίας επαφίεται στην υπεύθυνη, σταθερή και ακλόνητη στάση που οφείλουμε όλοι να τηρούμε στις συναλλαγές μας με την εξελιγμένη αυτή διοίκηση από όποια πλευρά και αν βρισκόμαστε, πολίτες, διοικητικοί υπάλληλοι ή αναθέτουσες αρχές. Πάντως το κράτος, από την πλευρά του, μας δείχνει τον δρόμο, ίσως για πρώτη φορά, λειτουργώντας ως ένα εξελιγμένο κράτος με τη μορφή αναθέτουσας αρχής που σέβεται και εξοικονομεί όχι μόνο τους δικούς της πόρους αλλά και τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, αίροντας κατά το δυνατό, τυχόν παράλογες γραφειοκρατικές απαιτήσεις και νομοθετικά θεσπισμένα εμπόδια.
Για την απόδειξη της μη συνδρομής των λόγων αποκλεισμού από δημόσιες συμβάσεις, οι φορείς οφείλουν είτε κατά τη συμμετοχή είτε κατά την κατακύρωση ενός διαγωνισμού να προσκομίζουν ποινικό μητρώων των εκπροσώπων τους
Source/ Author:Ωραιοζήλη Κουτσουπιά
