Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης: Ένα νέο θεσμικό πλαίσιο συναλλαγής πολιτών και επιχειρήσεων με το Δημόσιο

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ/ January 05, 2021: Τρέχουσα Νομική Επικαιρότητα NewsRoom


ethemis

Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης: Ένα νέο θεσμικό πλαίσιο συναλλαγής πολιτών και επιχειρήσεων με το Δημόσιο

 

ΚΩΔΙΚΑΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Ένα νέο θεσμικό πλαίσιο συναλλαγής πολιτών και επιχειρήσεων με το Δημόσιο

Σοφία Παπαδημητρίου

Δικηγόρος (Dr. jur. München)

Ο Ν. 4727/2020 (ΦΕΚ 184/23.09.2020)[1] στοχεύει στην κωδικοποίηση καιεπικαιροποίηση της νομοθεσίας για την ψηφιακή διακυβέρνησηστο δημόσιο τομέα και ως εκ τούτου  στη συγκρότηση της απαιτούμενης βάσης πάνω στην οποία θα εξελιχθεί το Ψηφιακό Κράτος την επόμενη δεκαετία.

Ο νέοςΚώδικας εκσυγχρονίζει το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, θεσπίζοντας σαφείς και ενιαίους κανόνες για την προώθηση της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης, της διαφάνειας, της αρχής της ισότητας και της προσβασιμότητας για όλους τους πολίτες, μέσα από σύγχρονες διαδικασίες που περιορίζουν σημαντικά, αν όχι εκμηδενίζουν, φαινόμενα αυθαιρεσίας και γραφειοκρατίας. Συγχρόνως, έχει έντονο αναπτυξιακό χαρακτήρα, καθώς -πέραν των αμιγώς αναπτυξιακών διατάξεων (π.χ. για τα ανοικτά δεδομένα)- η απελευθέρωση των τεχνολογικών δυνατοτήτων της δημόσιας διοίκησης μειώνει τα διοικητικά βάρη προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις και ενδυναμώνει το ΑΕΠ της χώρας.

Ως προς τη δομή και το περιεχόμενο, ο Ν. 4727/2020 που θεσπίζει τον νέο Kώδικα, αποτελείται από 237 άρθρα και υποδιαιρείται σε 4 Μέρη, ως ακολούθως: Α’ Μέρος: Ψηφιακή Διακυβέρνηση(Κεφάλαια Α’ - ΙΣΤ’, άρθρα 1 - 108), Β’ Μέρος: Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (άρθρα 109-233), Γ’ Μέρος: Λοιπές Διατάξεις (άρθρα 234, 235), Δ’ Μέρος: Γενικές Διατάξεις (άρθρα 236, 237). Τα κεφάλαια Η’ και Ι’ του Α’ Μέρους ενσωματώνουν στο ελληνικό δίκαιο δύο (2) Οδηγίες: Ειδικότερα, το Κεφάλαιο Η’ (άρθρα 36-47) ενσωματώνει την Οδηγία (ΕΕ) 2016/2102 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Οκτωβρίου 2016, σχετικά με την προσβασιμότητα των ιστότοπων και των εφαρμογών για φορητές συσκευές των οργανισμών του δημόσιου τομέα, ενώ το Κεφάλαιο Ι (άρθρα 59 - 74) αφορά στην ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/1024 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ης Ιουνίου 2019, για τα ανοικτά δεδομένα και την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα. Τέλος, το Β’ Μέρος του νόμου ενσωματώνει στο ελληνικό δίκαιο την Οδηγία (ΕΕ) 2018/1972 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, σχετικά με τη θέσπιση Ευρωπαϊκού Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών.

Oι πιοσημαντικές καινοτομίες του Ν. 4727/2020 που αφορούν άμεσα τον πολίτη είναι οι ακόλουθες**: **

  1. Θεσμοθέτηση Προσωπικού Αριθμού (Π.Α.) (Κεφάλαιο Γ’, άρθρο 11): Καθιερώνεται  Προσωπικός Αριθμός (Π.Α.), ο οποίος αποτελεί υποχρεωτικό στοιχείο για την επαλήθευση της ταυτότητας των φυσικών προσώπων που συναλλάσσονται με τους φορείς του δημόσιου τομέα. Ωστόσο, όπως διευκρινίζεται στην αιτιολογική έκθεση του νόμου, η χρήση αποκλειστικά και μόνο του Π.Α. δεν συνεπάγεται την ολοκλήρωση της επαλήθευσης της ταυτότητας του φυσικού προσώπου ούτε την παροχή δημοσίων υπηρεσιών προς αυτό. Η επαλήθευση της ταυτότητας των φυσικών προσώπων πραγματοποιείται με τον συνδυασμό του Π.Α. και των στοιχείων φυσικής ή ηλεκτρονικής ταυτοποίησης. Ο Π.Α. αποτελείται από δώδεκα (12) αλφαριθμητικά στοιχεία, εκ των οποίων τουλάχιστον τα εννέα (9) τελευταία είναι αριθμητικά, και χορηγείται άπαξ στο φυσικό πρόσωπο, ενώ δεν μεταβάλλεται και απενεργοποιείται με τον θάνατο ή την κήρυξη σε αφάνεια του φυσικού προσώπου. Κριτήρια για την απόδοση Π.Α. είναι είτε τα κριτήρια για τη λήψη Α.Φ.Μ. είτε τα κριτήρια για τη λήψη Α.Μ.Κ.Α., ο οποίος λαμβάνεται κατά τη γέννηση, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Τα εννέα (9) τελευταία αριθμητικά στοιχεία του Π.Α. αποτελούν τον Α.Φ.Μ. του φυσικού προσώπου. Σύμφωνα με την εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 107 του Ν. 4727/2020, με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Οικονομικών, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ύστερα από γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, καθορίζονται ειδικότερα ζητήματα της διαδικασίας χορήγησης του Π.Α., καθώς και οι μηχανισμοί ασφαλείας σχετικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κινδύνων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των φυσικών προσώπων. Η καθιέρωση Π.Α. αποτελεί μεγάλη τομή στη διαδικασία απλοποίησης και αυτοματοποίησης των διαδικασιών ταυτοποίησης του κάθε φυσικού προσώπου. Διευκολύνεται και απλοποιείται έτσι η διαλειτουργικότητα των διαφορετικών ψηφιακών συστημάτων του δημόσιου τομέα, δεδομένου ότι στο άμεσο μέλλον ο Π.Α. θα αποτελεί τον μοναδικό αριθμό που θα καλείται να χρησιμοποιεί ο κάθε πολίτης για τη συντριπτική πλειονότητα των συναλλαγών του με δημόσιους φορείς. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εξαλείφεται το φαινόμενο ένα φυσικό πρόσωπο να εμφανίζεται «με πολλά πρόσωπα» έναντι του Δημοσίου.
  2. Θεσμοθέτηση διαδικασιών έκδοσης, πρωτοκόλλησης, διακίνησης και αποδεικτικής ισχύος των ηλεκτρονικών εγγράφων (Κεφάλαιο Δ’, άρθρα 12-16): Όσον αφορά ειδικότερα στα ηλεκτρονικά ιδιωτικά έγγραφα, το άρθρο 15 του Ν. 4727/2020 προβλέπει ότι, σε περίπτωση που εκδίδονται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες με χρήση εγκεκριμένης ηλεκτρονικής υπογραφής ή εγκεκριμένης ηλεκτρονικής σφραγίδας, γίνονται υποχρεωτικά αποδεκτά από τους φορείς του δημόσιου τομέα, από τα δικαστήρια όλων των βαθμών και τις εισαγγελίες όλης της χώρας και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες κατά την ηλεκτρονική διακίνησή τους. Επίσης, η εκτύπωση των ως άνω ηλεκτρονικών εγγράφων γίνεται υποχρεωτικά αποδεκτή από τους φορείς του δημόσιου τομέα, από τα δικαστήρια όλων των βαθμών και τις εισαγγελίες όλης της χώρας και από φυσικά ή νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες, εφόσον φέρει επικύρωση από οποιαδήποτε διοικητική αρχή ή ΚΕΠ ή δικηγόρο, η οποία γίνεται μέσω της διαπίστωσης της ταύτισης του περιεχομένου του εκτυπωμένου εγγράφου με το ηλεκτρονικό ιδιωτικό έγγραφο. Το άρθρο 16 του Ν. 4727/2020 προβλέπει δικονομικές ρυθμίσεις αναφορικά με τα ηλεκτρονικά έγγραφα, διευκρινίζοντας ρητά ότι στην περίπτωση που το έγγραφο αποτελεί συστατικό τύπο, σύμφωνα με το άρθρο 160 του Αστικού Κώδικα, απαιτείται εγκεκριμένη ηλεκτρονική υπογραφή ή εγκεκριμένη ηλεκτρονική σφραγίδα. Αναφορικά με την αποδεικτική ισχύ των δημοσίων ηλεκτρονικών εγγράφων, σχετικές είναι οι διατάξεις των άρθρων 101 και 102 του Ν. 4727/2020, που τροποποιούν συναφή άρθρα του Κώδικα Πολιτικής και Διοικητικής Δικονομίας αντίστοιχα. Επίσης, από 01.01.2021, καταργείται η διακίνηση, μέσω τηλεομοιοτυπίας (FAX), εγγράφων, διοικητικών και μη, μεταξύ των φυσικών ή νομικών προσώπων ή νομικών οντοτήτων και των υπηρεσιών του Δημοσίου, των Ν.Π.Δ.Δ. και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (άρθρο 99 του Ν. 4727/2020).
  3. Ενίσχυση του ρόλου της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης (Ε.Ψ.Π.) της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr) για την ψηφιακή εξυπηρέτηση των πολιτών (Κεφάλαιο ΣΤ’, άρθρα 22-33): Ιδίως, προβλέπονται ρυθμίσεις για την έκδοση εγγράφων μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης από κάθε φυσικό πρόσωπο που ενεργεί για τον εαυτό του ατομικά ή ως νόμιμος εκπρόσωπος νομικού προσώπου, καθώς και η ισχύς των εγγράφων αυτών. Περιγράφεται η διαδικασία μέσω της οποίας τα φυσικά πρόσωπα μπορούν να αιτούνται την έκδοση δημόσιων εγγράφων από τους φορείς του δημόσιου τομέα μέσω Ε.Ψ.Π., κατόπιν προηγούμενης αυθεντικοποίησης του χρήστη. Σκοπός της αυθεντικοποίησης είναι να διαπιστώνεται η ταυτότητα του κάθε χρήστη και να εξασφαλίζεται ότι ουδείς άλλος πέραν του αιτούμενου χρήστη έχει πρόσβαση στα προσωπικά του δεδομένα. Επιπλέον, εισάγονται ρυθμίσεις για την αυτεπάγγελτη αναζήτηση και την προσκόμιση των απαιτούμενων δικαιολογητικών που συνοδεύουν κάθε αίτηση και καταγράφεται η διαδικασία ηλεκτρονικής διακίνησης εγγράφων μεταξύ δημόσιων φορέων και φυσικών ή νομικών προσώπων ή νομικών οντοτήτων, καθώς και η διαδικασία διενέργειας ηλεκτρονικών πληρωμών προς τους φορείς του δημόσιου τομέα.
  4. Θεσμοθέτηση ηλεκτρονικής υπηρεσίας συστημένης παράδοσης (Κεφάλαιο Θ’, άρθρο 51): Προβλέπεται η εγκεκριμένη ηλεκτρονική υπηρεσία συστημένης παράδοσης που αποτελεί το ηλεκτρονικό συστημένο ταχυδρομείο, κατ’ αναλογία με το συστημένο ταχυδρομείο για τα έντυπα έγγραφα. Στόχος της ρύθμισης είναι να αποτελέσει η ανωτέρω ηλεκτρονική υπηρεσία ένα ασφαλές ηλεκτρονικό «κανάλι επικοινωνίας» του Δημοσίου με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις.
  5. Ψηφιακή Διαφάνεια - Πρόγραμμα «ΔΙΑΥΓΕΙΑ» (Κεφάλαιο ΙΑ’, άρθρα 75-83): Κατ’ ουσίαν, ενσωματώνονται στον Κώδικα Ψηφιακής Διακυβέρνησης, οι διατάξεις του Ν. 3861/2010 (Α’ 112) σχετικά με την υποχρέωση ανάρτησης στο Διαδίκτυο πράξεων των φορέων του δημοσίου τομέα, καθώς και τη δημιουργία των προϋποθέσεων και διαδικασιών για τη διασφάλιση ευρύτατης δημοσιότητας αυτών, με συνακόλουθη κατάργηση των άρθρων 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10Α και 10Β του Ν. 3861/2010 (άρθρο 108 παρ. 5 του Ν. 4727/2020). Σύμφωνα με τις εξουσιοδοτικές διατάξεις των παρ. 41, 47, 48 και 49 του άρθρου 107 του Ν. 4727/2020, με υπουργικές αποφάσεις θα ρυθμιστούν και εξειδικευτούν λεπτομερειακά και τεχνικά ζητήματα εφαρμογής των άρθρων 75 επ. του νέου νόμου.
  6. Θεσμοθέτηση Εθνικού Μητρώου Διαδικασιών (Κεφάλαιο ΙΔ’, άρθρο 90): Συστήνεται και τηρείται Εθνικό Μητρώο Διαδικασιών από την Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης με σκοπό την καταγραφή, την αποτύπωση και μοντελοποίηση των ψηφιακών ή φυσικών διοικητικών διαδικασιών του δημόσιου τομέα, καθώς και την καταγραφή και αποτύπωση των απαιτούμενων στοιχείων και πληροφοριών αυτών. Οι φορείς του δημόσιου τομέα με αρμοδιότητα θεσμοθέτησης διοικητικών διαδικασιών υποχρεούνται να προβαίνουν σε αρχική καταχώριση και καταχώριση κάθε μεταβολής των διαδικασιών εντός τριών (3) μηνών από την θεσμοθέτησή τους ή την μεταβολή τους. Η καταχώριση κάθε διαδικασίας ολοκληρώνεται με την απόδοση ενός μοναδικού κωδικού αριθμού, ο οποίος αποτελεί την ταυτότητα κάθε διαδικασίας στο Εθνικό Μητρώο Διαδικασιών.
  7. Κωδικοποίηση των προβλεπόμενων από Π.Ν.Π. πρώτων ψηφιακών δημοσίων υπηρεσιών μέσω της Ε.Ψ.Π. (gov.gr), όπως η ηλεκτρονική υπεύθυνη δήλωση, η ηλεκτρονική εξουσιοδότηση, η άυλη συνταγογράφηση. Επίσης, δεν απαιτείται η φυσική παρουσία του πολίτη στις αρμόδιες αρχές για την επικύρωση του γνήσιου της υπογραφής σε υπεύθυνες δηλώσεις και εξουσιοδοτήσεις, καθώς η αυθεντικοποίηση που πραγματοποιείται για τη χρήση των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών της Ε.Ψ.Π. έχει την ίδια ισχύ με την βεβαίωση γνήσιου υπογραφής με φυσική παρουσία. Συγκεκριμένα, το άρθρο 100 παρ. 1 του Ν. 4727/2020 προβλέπει ότι στο τέλος της παρ. 1 του άρθρου 11 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν. 2690/1999, Α΄ 45) προστίθεται εδάφιο ως εξής: «Στις περιπτώσεις που ο νόμος απαιτεί βεβαίωση του γνησίου της υπογραφής του ενδιαφερομένου, αρκεί η εγκεκριμένη ηλεκτρονική υπογραφή ή η εγκεκριμένη ηλεκτρονική σφραγίδα του ενδιαφερομένου, εφόσον το έγγραφο διακινείται ηλεκτρονικά». Πρόκειται για καινοτομία, απαραίτητη για την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών με τα εχέγγυα που απαιτούν οι κείμενες διατάξεις για τη διοικητική δράση.

Εν κατακλείδι, και επιχειρώντας μια πρώτη αξιολόγηση, ο νέος Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης, κωδικοποιώντας και επικαιροποιώντας περισσότερες από 120 διατάξεις διάσπαρτων νομοθετημάτων τουλάχιστον 15 ετών (σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4727/2020), φαίνεται να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του Κράτους που απορρέουν από: α) το ενωσιακό ρυθμιστικό πλαίσιο για δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών, β) τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 5Α Σ, το οποίο όχι μόνο κατοχυρώνει το δικαίωμα συμμετοχής κάθε πολίτη στην Κοινωνία της Πληροφορίας αλλά και υποχρεώνει το Κράτος να διευκολύνει τόσο την πρόσβαση στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, όσο και την παραγωγή, ανταλλαγή και διάδοσή τους, γ) τους στόχους της καλής νομοθέτησης, όπως έχουν τεθεί στον Ν. 4622/2019 για το Επιτελικό Κράτος. Ωστόσο, η πραγματική επίτευξη ή όχι των νομοθετικών στόχων που θέτει ο νέος Κώδικας Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αναμένεται να κριθεί στην πράξη, οπότε και θα επαναξιολογηθεί πλέον σε νέα βάση.

[1] Όπως ισχύει μετά την πρόσφατη τροποποίησή του (ως προς τα άρθρα 5 παρ. 4 και 6 παρ. 3) με το άρθρο 67 παρ. 1 και 2 αντίστοιχα του Ν. 4761/2020 (ΦΕΚ Α’ 248/13.12.2020).

 

Ο νέος Κώδικας εκσυγχρονίζει το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, θεσπίζοντας σαφείς και ενιαίους κανόνες για την προώθηση της νομιμότητας



Source/ Author:ethemis.gr

LATEST POSTS




ethemis map

Προκηρύξεις/ Αγγελίες

Προκηρύξεις, Διαγωνισμοί και Αγγελίες για δικηγόρους, ασκούμενους & νομικούς.

View more
newsroom

ΝewsRoom/      ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Τρέχουσα Νομική Επικαιρότητα

View more
ethemis case law

Noμολογία

Σημαντικές δικαστικές αποφάσεις, ιδίως των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας

View more
ethemis case law

Noμοθεσία

Οι νόμοι που έχουν δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως

View more
ethemis legal studies

Εκπαιδευτικά           Προγράμματα

Για νομικούς & δικηγόρους από εκπαιδευτικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

View more
ethemis.gr

EΚΔΗΛΩΣΕΙΣ            ΦΟΡΕΩΝ

Εκδηλώσεις Nομικού Eνδιαφέροντος από ποικίλους θεσμικούς Φορείς

View more
ethemis international news

Διεθνή                      Νέα

Διεθνή Νομικά Νέα και Αρθρογραφία, Νομολογία ΕΔΔΑ και αποφάσεις Διεθνών Δικαστηρίων

View more
ethemis map

Δελτία            Τύπου

Ανακοινώσεις ΔΣΑ, δικαστικών ενώσεων, ανεξάρτητων αρχών, θεσμικών φορέων.

View more
ethemis

Συντακτική            Ομάδα

Η Επιστημονική Ομάδα του Ethemis.gr

View more
ethemis.gr

ΣΥΝΕΔΡΙΑ             ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ             e-ΘΕΜΙΣ

Ο Κατάλογος Συνεδρίων και Εκδηλώσεων που έχει διοργανώσει η Ένωση Ελλήνων Νομικών

View more

newsroom