Η αντιμετώπιση των fake news στην Ελληνική έννομη τάξη

Η αντιμετώπιση των fake news στην Ελληνική έννομη τάξη

*Του Τάσου Σπηλιόπουλου, Δικηγόρου, αντιπροέδρου της Ε.Ε.Ν. e-Θέμις

Το κυριότερο εργαλείο στα χέρια του εφαρμοστή του Ελληνικού δικαίου και κάθε αδικούμενου κατά των ψευδών ειδήσεων ήτοι fake news αποτελούσε το άρθρο 191 του παλαιού ΠΚ : « 1.  Σε Φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και σε χρηματική ποινή καταδικάζεται όποιος διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις ή φήμες ικανές να επιφέρουν  ανησυχίες  ή  φόβο  στους  πολίτες  ή  να ταράξουν  τη  δημόσια  πίστη ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στο εθνικό νόμισμα ή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας  ή  να  επιφέρουν διαταραχή  στις  διεθνείς  σχέσεις  της  χώρας.   Αν η πράξη τελέστηκε επανειλημμένα μέσω του τύπου, ο υπαίτιος καταδικάζεται  τουλάχιστον  σε Φυλάκιση  έξι  μηνών  και  σε  χρηματική  ποινή  τουλάχιστον διακοσίων χιλιάδων μεταλλικών  δραχμών.2.  Οποιος  από  αμέλεια  γίνεται  υπαίτιος  κάποιας  από  τις πράξεις  της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται με Φυλάκιση μέχρι ενός έτους ή με χρηματική ποινή.»

Με τη διάταξη αυτή αντιμετωπιζόταν, όχι επαρκώς αλλά ανεκτά, σε ένα ευρύ φάσμα το φαινόμενο το οποίο στη σύγχρονη πραγματικότητα έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις με τις έννομες τάξεις και τους  εμπλεκόμενους φορείς ( google, facebook) να αναζητούν τρόπους να το περιορίσουν και να τα τιμωρούν τους παραβάτες.

Στη χώρα μας όμως, ως συνήθως συμβαίνει,  η έννομη τάξη και ο νομοθέτης έχει μείνει αρκετά πίσω στην αντιμετώπιση του προβλήματος αν και η Ε.Ε. έχει επισήμως συστήσει οργανισμούς και ομάδες εργασίες για την εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι με την τροποποίηση του ΠΚ το καλοκαίρι του 2019, το άρθρο 191 πήρε την κάτωθι μορφή:

« 1. Όποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις με αποτέλεσμα να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων, που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή. 2. Όποιος από αμέλεια γίνεται υπαίτιος της πράξης της προηγούμενης παραγράφου τιμωρείται με χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.»

Το άρθρο 191 λοιπόν άλλαξε, όχι όμως, όπως θα περίμενε κανείς προς το σκοπό της επικαιροποίησης και αυστηροποίησης της διασποράς ψευδών ειδήσεων. Αντίθετα ενώ με την παλαιά του μορφή είχε ένα αρκετά ευρύ πεδίο εφαρμογής και κάλυπτε μεγάλο φάσμα περιπτώσεων fake news, με τη νέα μορφή του μετατρέπεται σε ένα εκ του αποτελέσματος έγκλημα και μάλιστα με περιοριστικά αναφερόμενα αποτελέσματα αφήνοντας με τον τρόπο αυτό  ατιμώρητο μεγάλο φάσμα περιπτώσεων fake news. Επιπλέον με τη νέα μορφή του, δεν αποτελεί πια επιβαρυντική περίπτωση η επανειλημμένη τέλεση

Πιο συγκεκριμένα ενώ με την  παλαιά μορφή του άρθρου για την τιμώρηση του αδικήματος απαιτούνταν απλά η διασπορά με όποιον τρόπο ψευδών ειδήσεων και φημών που είναι ικανές  να προκαλέσουν ανησυχίες  ή  φόβο  στους  πολίτες  ή  να ταράξουν  τη  δημόσια  πίστη ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στο εθνικό νόμισμα ή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας  ή  να  επιφέρουν διαταραχή  στις  διεθνείς  σχέσεις  της  χώρας, με τη νέα του μορφή αφορά μόνο τις ψευδείς ειδήσεις, αποκλείοντας τις  ψευδείς φήμες, και εν συνεχεία απαιτεί για την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος η διασπορά να έχει αποτέλεσμα και μάλιστα συγκεκριμένο ήτοι  «να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους» και σε συγκεκριμένο φάσμα εκφάνσεων της κοινωνικής ζωής ήτοι «στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις».

Αποτέλεσμα της ανωτέρω προβληματικής διάταξης του νέου 191 του ΠΚ είναι όπως αναφέρεται και παραπάνω να μένουν ατιμώρητα όλα τα περιστατικά που δεν αφορούν τις ανωτέρω περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα τη δημόσια υγεία, τις κοινωνικές σχέσεις κτλ.

Για το  λόγο αυτό κρίνεται αναγκαίο η εκ νέου τροποποίηση του 191 ΠΚ είτε προς την κατεύθυνση της παλαιάς του μορφής είναι προς την κατεύθυνση της σύγχρονης πραγματικότητας ώστε να περιλαμβάνει κάθε διασπορά ψευδούς είδησης ή φήμης που αφορά κάθε έκφανση της κοινωνικής ζωής των αποδεκτών της και επιπλέον να αυστηροποιούνται προς τα πάνω οι ποινές ειδικά στην περίπτωση της επανειλημμένης τέλεσης.

Fake News και ελληνική έννομη τάξη