ΕΔΔΑ: «Παραβίαση λόγω μη νόμιμης σύλληψης & κράτησης»

ΕΔΔΑ: «Παραβίαση λόγω μη νόμιμης σύλληψης & κράτησης»

Με την απόφαση της 2ας Μαΐου 2017, στην υπόθεση Vasiliciuc κατά Μολδαβίας (Αριθμός προσφυγής 15944/11), το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που διασφαλίζει το δικαίωμα κάθε προσώπου στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια, λόγω αυθαίρετης και μη αναγκαίας σύλληψης και κράτησης της προσφεύγουσας. Ο λόγος ήταν η αδυναμία των αρχών της Μολδαβίας να προβούν σε εύλογες προσπάθειες να ενημερώσουν την προσφεύγουσα για την ποινική δίωξη που ασκήθηκε εναντίον της, καθώς και για την αναγκαιότητα να εμφανιστεί ενώπιόν τους.

Ως προς τα πραγματικά περιστατικά, η προσφεύγουσα (Axenia Vasiliciuc), Μολδαβή υπήκοος που ζούσε στην Ελλάδα, ερωτήθηκε -ύστερα από έλεγχο στο αεροδρόμιο του Κισινάου- σχετικά με τα κοσμήματα που μετέφερε. Οι τελωνειακοί υπάλληλοι διαπίστωσαν ότι η προσφεύγουσα είχε στην κατοχή της 29 κομμάτια μη ταυτόσημων κοσμημάτων, όπως δαχτυλίδια, βραχιόλια, περιδέραια και μενταγιόν. Μετά την επιστροφή της στην Ελλάδα, όπου εργαζόταν, κινήθηκε ποινική δίωξη εναντίον της για απόπειρα λαθρεμπορίας κοσμημάτων και στη συνέχεια κλήθηκε να εμφανιστεί μέσω της μολδαβικής της διεύθυνσης. Στις 19 Ιουνίου 2009, το αρμόδιο δικαστήριο της Μολδαβίας διέταξε την κράτηση της προσφεύγουσας για μια χρονική περίοδο 15 ημερών με την αιτιολογία ότι δεν είχε εμφανιστεί όταν κλήθηκε ενώπιον των αρχών διερεύνησης. Η προσφεύγουσα έλαβε γνώση της εντολής κράτησής της και ζήτησε να ανακληθεί, υποστηρίζοντας ότι αγνοούσε την ποινική δίωξη που είχε ασκηθεί εναντίον της. Ωστόσο, η προσφυγή της και η έφεσή της απορρίφθηκαν από τα αρμόδια δικαστήρια της Μολδαβίας. Το 2011, η προσφεύγουσα συνελήφθη στην Ελλάδα, βάσει διεθνούς εντάλματος σύλληψης, και παρέμεινε υπό κράτηση -εν αναμονή διαδικασίας έκδοσής της στη Μολδαβία- για περίοδο είκοσι τριών ημερών. Η διαδικασία έκδοσής της έλαβε τέλος στις 21 Σεπτεμβρίου 2011, όταν το Εφετείο Αθηνών απέρριψε το αίτημα έκδοσης των αρχών της Μολδαβίας και διέταξε την απελευθέρωση της προσφεύγουσας. Το Εφετείο Αθηνών διαπίστωσε ότι, σύμφωνα με το άρθρο 5 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Έκδοσης, τα πρόσωπα που είναι ύποπτα για αδικήματα που σχετίζονται με φόρους, δασμούς και τελωνεία θα μπορούσαν να εκδοθούν μόνο εάν τα συμβαλλόμενα κράτη έχουν αποφασίσει σχετικά ως προς αυτά τα αδικήματα ή την κατηγορία αδικημάτων. Ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, μεταξύ της Μολδαβίας και της Ελλάδας, το αίτημα έκδοσής της δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτό.

Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η προσφεύγουσα κατήγγειλε, βάσει του άρθρου 5 της ΕΣΔΑ, ότι η εντολή κράτησής της που εκδόθηκε εναντίον της από τις αρχές της Μολδαβίας δεν βασίστηκε σε σχετικούς και επαρκείς λόγους.

Όσον αφορά το παραδεκτό της προσφυγής ενώπιον του ΕΔΔΑ, αξίζει να αναφέρουμε τα παρακάτω. Η προσφεύγουσα βρισκόταν υπό τον έλεγχο και την εξουσία των ελληνικών αρχών κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της σύλληψής της στην Ελλάδα και της απαλλαγής της από την κράτηση. Αυτή η στέρηση της ελευθερίας της ήταν συνέπεια των μέτρων που έλαβαν οι μολδαβικές αρχές, ήτοι το διεθνές ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε από την Interpol κατόπιν αιτήσεώς τους.  Στο πλαίσιο της διαδικασίας έκδοσης, το κράτος στο οποίο απευθύνεται το αίτημα θα έπρεπε να διαθέτει τη δυνατότητα τεκμηρίωσης του κύρους των νομικών εγγράφων, που έχει εκδώσει το αιτούν κράτος, βάσει των οποίων ζητήθηκε η στέρηση της ελευθερίας της προσφεύγουσας. Επιπλέον, η χώρα που ζήτησε την έκδοση έπρεπε να διασφαλίσει ότι το αίτημα κράτησης και έκδοσης ήταν νόμιμο, όχι μόνο βάσει της εθνικής νομοθεσίας, αλλά και βάσει της ΕΣΔΑ. Κατά συνέπεια, η πράξη που καταγγέλλεται από την προσφεύγουσα, που υποκινήθηκε από τη Μολδαβία βάσει του εσωτερικού της δικαίου και συνεχίστηκε από την Ελλάδα ως απάντηση στις διεθνείς της υποχρεώσεις, έπρεπε να αποδοθεί στη Μολδαβία, παρά το γεγονός ότι η πράξη εκτελέστηκε στην Ελλάδα.

Επί της ουσίας, η στέρηση της ελευθερίας της προσφεύγουσας στην Ελλάδα ήταν άμεση συνέπεια της εντολής κράτησής της (της 19ης Ιουνίου 2009), συνεπώς δεν θα ήταν εφικτός ο περιορισμός της ελευθερίας της στην Ελλάδα ελλείψει της εν λόγω εντολής. Το γεγονός αυτό επισημάνθηκε ρητά από τα ελληνικά δικαστήρια στις αποφάσεις τους σχετικά με την έκδοση της προσφεύγουσας. Η κράτηση της προσφεύγουσας στην Ελλάδα, μολονότι ζητήθηκε τυπικά για την έκδοσή της, ήταν μέρος του μηχανισμού που χρησιμοποιούσαν οι μολδαβικές αρχές για την εφαρμογή της εντολής κράτησης εκτός των συνόρων της Μολδαβίας. Ο λόγος για τον οποίο διατάχθηκε η κράτηση της προσφεύγουσας από τα μολδαβικά δικαστήρια ήταν ότι η προσφεύγουσα  δεν είχε εμφανιστεί ενώπιον των ερευνητικών αρχών όταν κλήθηκε. Ωστόσο, η προσφεύγουσα είχε εγκαταλείψει νόμιμα τη χώρα σε μια περίοδο κατά την οποία δεν εκκρεμούσε ποινική δίωξη εναντίον της. Άλλωστε, οι αρχές της Μολδαβίας κίνησαν την ποινική διαδικασία μετά την έξοδό της από τη χώρα. Η προσφεύγουσα είχε παραδώσει στις αρμόδιες αρχές τα στοιχεία επικοινωνίας της στην Ελλάδα, αλλά παρόλα αυτά οι Μολδαβοί εισαγγελείς είχαν κοινοποιήσει την κλήτευσή της στη διεύθυνσή της στη Μολδαβία και δεν επιχείρησαν να την ενημερώσουν για την ποινική διαδικασία και την αναγκαιότητα εμφάνισής της με τον κατάλληλο τρόπο εφόσον ζούσε στην Ελλάδα.

Οι μολδαβικές αρχές επέλεξαν να υιοθετήσουν μια ιδιαίτερα τυπολατρική προσέγγιση στο πρόβλημα της κλήτευσης της προσφεύγουσας, ενώ όταν εκείνη δεν εμφανίστηκε κατέληξαν βιαστικά στο συμπέρασμα ότι διαφεύγει. Η άρνηση των δικαστηρίων της Μολδαβίας να ελέγξουν τις αιτιάσεις της προσφεύγουσας σχετικά με την παράτυπη κλήτευσή της και να της δώσουν την ευκαιρία να εμφανιστεί ενώπιον των αρμόδιων αρχών, συνέβαλε στην διαμόρφωση της κρίσης του ΕΔΔΑ ότι η κράτηση της προσφεύγουσας ήταν αυθαίρετη και μη αναγκαία. Ενόψει όλων των ανωτέρω, το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 παρ. 1 της ΕΣΔΑ.

Παραβίαση άρθρου 5 παρ. 1 της ΕΣΔΑ: Αδυναμία των αρχών της Μολδαβίας να προβούν σε εύλογες προσπάθειες να ενημερώσουν την προσφεύγουσα για την ποινική δίωξη που ασκήθηκε εναντίον της, καθώς και για την αναγκαιότητα να εμφανιστεί ενώπιόν τους.