Πλημμεληματική τοκογλυφία κατ’ άρθρο 404 Π.Κ, παράνομη παράσταση πολιτικής αγωγής και μη εφαρμογή επιεικέστερου νόμου.
Με την υπ΄αρ. 226/2018 απόφαση ο Αρείος Πάγος προέβη στην εν μέρει αναίρεση της 41/2017 απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Θράκης με την οποία ο αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος για την αξιόποινη πράξη της τοκογλυφίας κατ’ εξακολούθηση και καταδικάσθηκε σε ποινή φυλάκισης πέντε (5) ετών, μετατραπείσα προς 20 ευρώ ημερησίως.
Συμφώνως προς τα πραγματικά περιστατικά , ως αυτά περιγράφονται στην υπό σχολιασμό απόφαση και αποδείχθηκαν εκ του δικάσαντος την ουσία Δευτεροβάθμιου Δικαστηρίου, ο κατηγορούμενος προέβη κατ’επανάληψη στην αξιόποινη πράξη της τοκογλυφίας, καθότι, εκμεταλλευόμενος την οικονομική δυσπραγία και την κατάσταση ανάγκης στην οποία είχε περιέλθει ο πολιτικώς ενάγων ενόψει προβλημάτων ρευστότητας, έλαβε για τον εαυτό του περιουσιακά ωφελήματα που υπερβαίνουν το κατά νόμο θεμιτό ποσοστό του τόκου.
Συγκεκριμένα, στην απόφαση αποσαφηνίζονται τα κάτωθι : «Με τον προαναφερόμενο τρόπο ο κατηγορούμενος, εκμεταλλευόμενος την οικονομική ανάγκη του εγκαλούντος, πέτυχε κατά την παροχή των ως άνω πιστώσεων, να συνομολογήσει για τον εαυτό του αντί του αρχικού κεφαλαίου με το οποίο δανειοδότησε τον … ως περιουσιακό ωφέλημα το συνολικό ποσό των 153.000 ευρώ στις παραπάνω τραπεζικές επιταγές. Στο ανωτέρω ποσό των 153.000 ευρώ ενσωματώθηκαν οι τόκοι που ανέρχονταν σε 10% επί του αρχικού κεφαλαίου, ενώ για την ίδια περίοδο ο νόμιμος συμβατικός τόκος ανερχόταν σε 6,75% ετησίως. Συνομολόγησε δηλαδή ο κατηγορούμενος για τον εαυτό του περιουσιακά ωφελήματα τα οποία ανάλογα με τις ειδικές περιστάσεις όπως παραπάνω αναπτύχθηκαν ήταν δυσανάλογα προς την δική του παροχή».
Προσέτι, επισημαίνεται ότι η υφιστάμενη περίπτωση δεν πληροί της προϋποθέσεις στοιχειοθέτησης της κακουργηματικής μορφής του εγκλήματος της τοκογλυφίας ένεκα μη αποδείξεως επιδίωξης πορισμού εισοδήματος και συγκεκριμένης υποδομής αντάξιας επαγγελματία, ούτε ότι ο κατηγορούμενος είχε αποκτήσει σταθερή ροπή προς την τέλεση του συγκεκριμένου αδικήματος, τόσο από τις διωκτικές αρχές όσο και από τον πολιτικώς ενάγοντα, οποίος «μνημόνευσε μεν κάποια ονόματα (………) που άσκησαν ανακοπή επικαλούμενοι τη συνομολόγηση αθέμιτων τόκων με τον κατηγορούμενο, ωστόσο πέραν του οικείου από 12/11/2010 δικογράφου δεν προσκόμισε άλλα στοιχεία για τη βασιμότητα των σχετικών ισχυρισμών (λ.χ απόφαση πολιτικού δικαστηρίου ή έγκληση και απόφαση ποινικού δικαστηρίου)».
Ο αναιρεσείων καταρχάς , με την αίτηση προς αναίρεση της υπ’αρίθμ. 41/2017 απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου, ζητούσε την εξαφάνιση της εν λόγω αποφάσεως , ένεκα απόλυτης ακυρότητας της ακροαματικής διαδικασίας λόγω παράνομης παράστασης πολιτικής της πολιτικής αγωγής κατ’άρθρο 510 παρ.1 Α’ ΚΠΔ. Το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ως απαράδεκτη την προειρημένη αιτίαση, καθότι, κατά την δικανική του κρίση, ενώ «το Πενταμελές Εφετείο Θράκης, δέχθηκε κατά ένα μέρος την έφεση του αποβληθέντος πρωτοδίκως από την ποινική διαδικασία πολιτικώς ενάγοντα ….. και επέτρεψε την παράστασή του ως πολιτικώς ενάγοντα, μόνο ως προς την πράξη της εκβίασης», ο κατηγορούμενος κηρυσσόμενος αθώος από το Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο για την πράξη αυτή, απολύει παράλληλα την ιδιότητα του ως έχοντος την ικανότητα προσβολής αυτού ένδικου μέσου, με το σκεπτικό ότι, δεν υφίσταται πλέον εν τοις πράγμασι βλάβη από την επικαλούμενη πλημμέλεια της προσβαλλόμενης απόφασης. Επεξηγηματικώς, ως ορθώς επισήμανε και αιτιολόγησε ο ΑΠ, με την προσβολή του εκάστοτε ενδίκου μέσου ο κατηγορούμενος αναμένει την βελτίωση της θέσης του, επιδιώκει ορισμένο όφελος ως προς τη θέση στην οποία περιήλθε ένεκα αυτής της πλημμέλειας. Συνεπώς, αφού ο κατηγορούμενος αθωώθηκε για την πράξη της εκβίασης, δεν δύναται να εγκαλέσει την απόφαση για θέμα αναγόμενο στην πράξη αυτή, καθότι ελλείπει το στοιχείο του έννομου συμφέροντος και ως εκ τούτου δεν υπέστη βλάβη από την παράνομη παράσταση της πολιτικώς αγωγής.
Τίθενται εν συνεχεία, οι προϋποθέσεις στοιχειοθέτησης της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της τοκογλυφίας κατ’άρθρ. 404 παρ. 1 και 2 εδ.α’ ΠΚ. Κατά την υπό σχολιασμό απόφαση, τονίζεται ότι «από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι, για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος αυτού, απαιτείται η εκ μέρους του δράστη (δανειστή) συνομολόγηση ή λήψη για τον εαυτό του ή για τρίτο, περιουσιακών ωφελημάτων που υπερβαίνουν το κατά νόμο θεμιτό ποσοστό του τόκου, κατά την παροχή ή την παράταση της προθεσμίας πληρωμής, κατά την ανανέωση ή την προεξόφληση δανείου. Βασικός όρος του αξιοποίνου της συγκεκριμένης συμπεριφοράς είναι τα περιουσιακά ωφελήματα που συνομολογεί ή λαμβάνει ο δράστης να υπερβαίνουν το κατά νόμο θεμιτό ποσοστό τόκου. Το έγκλημα αυτό μπορεί να τελεστεί με δύο τρόπους, οι οποίοι είναι αυτοτελείς και ανεξάρτητοι μεταξύ τους, τελούν δε σε αληθινή πραγματική συρροή, και ειδικότερα, αφενός μεν με τη συνομολόγηση και λήψη τοκογλυφικών ωφελημάτων, αφετέρου δε με την επιδίωξη εκπλήρωσης των τοκογλυφικών ωφελημάτων που έχουν συνομολογηθεί». Συνεπεία των ανωτέρω, βασική προϋπόθεση τέλεσης του αδικήματος της τοκογλυφίας καθίσταται η συνύπαρξη των νομίμων τόκων και ενός υπολοίπου ποσού τοκογλυφικών τόκων. Σε αυτό το σημείο , κρίνεται σκόπιμη η αναφορά και ερμηνεία του άρθρου 26 ΠΚ αναφορικά με τον βαθμό υπαιτιότητας του κατηγορουμένου, καθώς, ενώ δεν γίνεται σχετική μνεία στην 226/2018 απόφαση του ΑΠ, συνεπάγεται εκ της παραθέσεως των πραγματικών περιστατικών, και δη της συμπεριφοράς του κατηγορουμένου, ότι η ύπαρξη του προαπαιτούμενου δόλου οφείλεται να διαλαμβάνει όλα τα στοιχεία και τις αντικειμενικές υπόστασης. Έτσι, ο φερόμενος ως δράστης-τοκογλύφος οφείλει να γνωρίζει ότι τα περιουσιακά ωφελήματα που θα λάβει, ή έλαβε, υπερβαίνουν το κατά το νόμο θεμιτό ποσοστό τόκου.
Αναφορικά με την επίκληση εκ της υπερασπίσεως του άρθρου 84 παρ.2 στοιχ.ε’ ΠΚ και συγκεκριμένα της ελαφρυντικής περίστασης της καλής συμπεριφοράς μετά την τέλεση της αξιόποινης πράξης, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο προσδιόρισε τις προϋποθέσεις συνδρομής του σχετικού αυτοτελούς ισχυρισμού.
Κατά το σκεπτικό της αποφάσεως, απαιτείται πάρεξ του αναγκαίου μεγάλου χρονικού διαστήματος, όπου ο δράστης θα έχει την δυνατότητα να διάγει αυτήν την μετέπειτα καλή συμπεριφορά, και η συνδρομή και άλλων περιστατικών δηλωτικών της αρμονικής διαβίωσης του δράστη στην κοινωνία μετά την πράξη. Τουτέστιν , απαιτείται η εκδήλωση θετικής δραστηριότητας εμπράκτως και αυτοβούλως, η οποία να προκύπτει ως αποτέλεσμα ηθικής και ψυχικής μεταστροφής του δράστη και όχι ως μία ύστατη προσπάθεια πλήρωσης των προϋποθέσεων υποβολής σχετικού αυτοτελούς ισχυρισμού. Κυρίως δε, η στάση και η συμπεριφορά του δράστη να υποδηλώνει προδήλως την αληθινή ψυχική μεταβολή του υπαίτιου. Αντιθέτως, η παθητική καλή διαγωγή δεν πληροί τις προδιαγραφές της πραγματικής μεταστροφής και της βελτίωσης του χαρακτήρα του αιτούντος το ελαφρυντικό και ως εκ τούτου ισχυρισμός στηριζόμενος σε περιστατικά μη θετικής δραστηριότητας πρέπει να κρίνεται απορριπτέος κατά τον ΑΠ.
Τέλος, ο αναιρεσειών επεδίωξε την αναίρεση της εκ του Δευτεροβάθμιου Δικαστήριου απόφασης, καθότι αυτό δεν εφήρμοσε, ως όφειλε κατ’άρθρ. 2 παρ.1, τον ευμενέστερο νόμο, αλλά αντ’αυτού εφήρμοσε το δυσμενέστερο ν.4093/2012, με απότοκο να υποπέσει το εν λόγω δικαστήριο στην πλημμέλεια του άρθρου 510 παρ.1 Ε’ ΚΠΔ. Συνοπτικώς, το Δικαστήριο αποφάσισε την μετατροπή της ποινής προς 20 Ευρώ ημερησίως, χρησιμοποιώντας τον δυσμενέστερο για τον κατηγορούμενο νόμο. Άξιο σχολιασμού είναι ότι το δικάσαν την υπόθεση Δικαστήριο δεν μετέτρεψε την στερητική της ελευθερίας ποινή σε χρηματική προς το κατώτερο όριο του δυσμενέστερου νόμου, αλλά προς 20 Ευρώ, γεγονός που επιτρέπει την διατύπωση της εκτίμησης ότι, και αν αυτό εφάρμοζε, ως όφειλε, την σωστή διάταξη του ευμενέστερου για τον δράστη νόμο, και πάλι το ποσό της μετατροπής θα ήταν ίδιο. Ωστόσο, τέτοιου είδους υπόθεση κρίνεται ασήμαντη, καθότι «οι διατάξεις περί μετατροπής της ποινής φυλάκισης σε χρηματική, τόσο ως προς το όριο μετατροπής, όσο και ως προς το ποσό μετατροπής, είναι ουσιαστικού δικαίου, και συνεπώς εφαρμόζεται πάντοτε το ηπιότερο περί μετατροπής δίκαιο».
Για ολόκληρη την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου μπορείτε να ανατρέξετε στον ακόλουθο σύνδεσμο.
Επιμέλεια: Ιωάννης Ε.Σπηλιώτης/Επιστημονικός Συνεργάτης e-Θέμις
Συνοπτικώς, για την στοιχειοθέτηση του αδικήματος της τοκογλυφίας απαιτείται τα περιουσιακά ωφελήματα που συνομολογεί ή λαμβάνει ο δράστης να υπερβαίνουν το κατά νόμο θεμιτό ποσοστό τόκου, ενώ λόγος αναίρεσης περί απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας πρέπει να συνδυάζεται εμπράκτως με βλάβη του κατηγορουμένου, κάτι που δεν υφίσταται κατά την αθώωση αυτού.
Source/ Author:
