Αρχή Προστασίας Δεδομένων: Ετήσια Έκθεση 2019

Αρχή Προστασίας Δεδομένων: Ετήσια Έκθεση 2019

Η έναρξη εφαρμογής του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ) της ΕΕ στις 25 Μαΐου 2018 σηματοδότησε θετικές εξελίξεις όσον αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων κατά τη διάρκεια του 2019. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν η παρουσίαση των πρώτων ενθαρρυντικών «δειγμάτων γραφής» από τις εθνικές αρχές προστασίας δεδομένων και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων.

Αναμφισβήτητα, στα πλεονεκτήματα από την έναρξη εφαρμογής του ΓΚΠΔ είναι ότι αυξήθηκε η ευαισθητοποίηση για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και πολλοί οργανισμοί και επιχειρήσεις είδαν το γεγονός αυτό ως «ευκαιρία» να αναδιοργανωθούν και να υιοθετήσουν καλές πρακτικές στις δραστηριότητες επεξεργασίας δεδομένων.

Είναι βέβαιο ότι ο ΓΚΠΔ δεν αποτελεί μόνο ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο αλλά εισάγει και μια νέα κουλτούρα ευθύνης και συμμόρφωσης. Χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να συναχθούν ολοκληρωμένα και ασφαλή συμπεράσματα σε ό,τι αφορά την προσαρμογή στις απαιτήσεις της νέας νομοθεσίας. Κατέστη σαφές, πάντως, το 2019 ότι η εφαρμογή των νέων κανόνων είναι μια δυναμική διαδικασία, για την οποία απαιτείται διαρκής και συστηματική προσπάθεια.

Η καθυστερημένη υιοθέτηση του εθνικού νόμου 4624/2019 δεν εμπόδιζε την εφαρμογή του Κανονισμού, ο οποίος είναι το βασικό νομοθέτημα και έχει υπέρτερη νομική ισχύ. Υπό αυτό το πρίσμα, ο νόμος 4624/2019 είναι συμπληρωματικός και εφαρμόζεται στο μέτρο που δεν έρχεται σε αντίθεση με τον Κανονισμό. Ο ιδρυτικός νόμος της Αρχής 2472/1997 εξακολούθησε να ισχύει, κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους του 2019, αλλά μόνο κατά το τμήμα που δεν ερχόταν σε αντίθεση με τον ΓΚΠΔ ή αφορούσε ζητήματα τα οποία δεν ρυθμίζονται πλήρως από το νέο αυτό ευρωπαϊκό νομοθέτημα, το οποίο έχει άμεση εφαρμογή. Με την ψήφιση του ανωτέρω αναφερόμενου ν. 4624/2019 καταργήθηκε ο ν. 2472/1997, εκτός ορισμένων διατάξεών του, οι οποίες διατηρούνται σε ισχύ.

Με την εφαρμογή του ΓΚΠΔ κατέστη σαφές ότι ενισχύεται η αποστολή της εποπτικής αρχής προστασίας δεδομένων. Διατηρείται ο τριπλός ρόλος και στόχος της Αρχής, ενημερωτικός, ρυθμιστικός, ελεγκτικός − κυρωτικός. Ασκείται, όμως, πλέον σε διαφορετικά νομικά και πραγματικά δεδομένα. Ουσιώδης μεταβολή επήλθε λόγω του νέου πλαισίου σύμπραξης με ομόλογες αρχές των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θεσπίστηκαν, ειδικότερα, διαδικασίες συνεργασίας και συνεκτικότητας, οι οποίες εισάγουν ουσιαστική διαφοροποίηση στη δράση της Αρχής. Στο πλαίσιο της εν λόγω συνεργασίας, προβλέπονται κοινές δράσεις και κοινοί έλεγχοι αλλά και υποχρεώσεις της Αρχής έναντι των ομολόγων της με αυστηρές μάλιστα προθεσμίες.

Το 2019 η Αρχή εξέτασε σημαντικές υποθέσεις είτε με αφορμή καταγγελίες ή ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν αυτεπαγγέλτως είτε στο πλαίσιο του γνωμοδοτικού της έργου και εξέδωσε σημαντικές αποφάσεις επιβάλλοντας, με κάποιες από αυτές, πρόστιμα αλλά απευθύνοντας και συστάσεις, προειδοποιήσεις ή επιπλήξεις σε υπευθύνους επεξεργασίας δεδομένων. Όλα αυτά αναλύονται ενδελεχώς στην παρούσα έκθεση πεπραγμένων.

Ενδεικτικά σημειώνω ότι, μεταξύ των πολλών και σύνθετων δραστηριοτήτων της, η Αρχή εξέδωσε τα αρχικά συμπεράσματα από την πρώτη μεγάλης κλίμακας έρευνα με σκοπό τον έλεγχο της συμμόρφωσης 65 υπευθύνων επεξεργασίας δεδομένων με τον ΓΚΠΔ και τη νομοθεσία για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, οι οποίοι δραστηριοποιούνται διαδικτυακά στους τομείς των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, υπηρεσιών ασφάλισης, ηλεκτρονικού εμπορίου, υπηρεσιών εισιτηρίων και των υπηρεσιών δημοσίου τομέα. Αντικείμενο των ελέγχων αποτέλεσαν ο τρόπος ικανοποίησης συγκεκριμένων απαιτήσεων του νομοθετικού πλαισίου προστασίας δεδομένων.

Επιπλέον, η Αρχή κίνησε αυτεπάγγελτη διαδικασία δειγματοληπτικών ελέγχων σε εταιρείες του ελεγκτικολογιστικού χώρου σε σχέση με τη συμμόρφωσή τους προς τις υποχρεώσεις σεβασμού και προστασίας των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Μέσα στο 2019 η Αρχή εξέδωσε, επίσης, κατευθυντήριες γραμμές για τη σύννομη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων με σκοπό την πολιτική επικοινωνία ενόψει των ευρωπαϊκών και εθνικών εκλογών του Μαΐου και του Ιουλίου 2019, αντιστοίχως. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι η Αρχή κάλεσε όσους φορείς του Δημοσίου Τομέα δεν έχουν ακόμα συμμορφωθεί με την πολύ βασική υποχρέωση του ορισμού DPO να το πράξουν άμεσα.

Η παρούσα έκθεση αποτυπώνει τις εντατικές και συστηματικές προσπάθειες που κατέβαλε η Αρχή στο πλαίσιο ενός άτυπου «αγώνα διαρκείας» για να ανταποκριθεί στα νέα καθήκοντα και τις αρμοδιότητές της αν και εξαιρετικά αποδυναμωμένη από άποψη προσωπικού. Παρότι το πρόβλημα της υποστελέχωσης συνεχίστηκε και το 2019, αύξησε την αποτελεσματικότητά της χάρις στο υψηλό αίσθημα ευθύνης και την ένταση των προσπαθειών του ανθρώπινου δυναμικού της, παραμένοντας αφοσιωμένη στην αποστολή που της έχει αναθέσει η Πολιτεία.

Υπό αυτά τα δεδομένα, η Αρχή επιτέλεσε, με τον πληρέστερο δυνατό τρόπο, το έργο και τα καθήκοντα που της ανατέθηκαν με τον ΓΚΠΔ, με τον οποίο μεταβάλλονται οι προβλεπόμενες από την προγενέστερη νομοθεσία αρμοδιότητές της. Συγχρόνως, ανέλαβε πρωτοβουλίες γενικότερης ενημέρωσης σχετικά με τις ρυθμίσεις του ΓΚΠΔ, όπως η διοργάνωση/συνδιοργάνωση ή υποστήριξη ενημερωτικών εκδηλώσεων, η υλοποίηση επιμορφωτικών σεμιναρίων σε υπευθύνους προστασίας δεδομένων στο πλαίσιο της υλοποίησης χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ έργων, η διοργάνωση εκπαιδευτικής ημερίδας για μαθητές, η συμμετοχή εκπροσώπων της σε συνέδρια, η δημοσίευση άρθρων στα ΜΜΕ και η δημιουργία ενημερωτικού περιεχομένου για την ιστοσελίδα της, η οποία βρίσκεται σε συνεχή διαδικασία επικαιροποίησης και εμπλουτισμού.

Η Αρχή, όπως όλες οι ανεξάρτητες εποπτικές αρχές προστασίας δεδομένων, που συγκροτούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων και οι οποίες έχουν επιφορτιστεί με το έργο της εφαρμογής του ΓΚΠΔ, καλείται να αναζητά το σημείο όπου ισορροπούν η προστασία της ιδιωτικής ζωής και το δικαίωμα του πληροφοριακού αυτοκαθορισμού με την εξυπηρέτηση του γενικότερου συμφέροντος της κοινωνίας. Το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν αυτονομείται από το σύνολο της έννομης τάξης. Η εφαρμογή των σχετικών νομικών κανόνων σταθμίζεται με την ανάγκη να διαφυλαχθούν τα λοιπά θεμελιώδη δικαιώματα, αλλά και να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον, δηλαδή το γενικότερο συμφέρον της κοινωνίας. Απαιτούνται πράγματι δύσκολες σταθμίσεις για την ανεύρεση του σημείου στο οποίο μπορούν να εναρμονιστούν στην πράξη, σε δεδομένες κάθε φορά πραγματικές καταστάσεις, τα συχνά αλληλοσυγκρουόμενα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Σε κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις, στις οποίες συντρέχουν εξαιρετικές συνθήκες, αυτή η σύγκρουση εμφανίζεται έντονη και η ανάγκη αντιμετώπισης σοβαρών κινδύνων μπορεί να οδηγήσει σε μετατόπιση του σημείου ισορροπίας, χωρίς υπέρβαση όμως των ορίων που χαράσσονται από την αρχή της αναλογικότητας. Η προσήλωση στη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μια διαρκής προσπάθεια και από το αποτέλεσμα αυτής θα κριθεί τελικά η ποιότητα της δημοκρατίας και του πολιτισμού μας την επόμενη ημέρα.

**Κωνσταντίνος Μενουδάκος **

Πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

Η εφαρμογή των σχετικών νομικών κανόνων σταθμίζεται με την ανάγκη να διαφυλαχθούν τα λοιπά θεμελιώδη δικαιώματα, αλλά και να εξυπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον