Άρθρο του Δημήτρη Αναστασόπουλου στο Real.gr: Δημογραφικό, ώρα ενδεκάτη

Άρθρο του Δημήτρη Αναστασόπουλου στο Real.gr: Δημογραφικό, ώρα ενδεκάτη

Ο πλούτος της πατρίδας είναι οι άνθρωποί της. Όσες επιτυχίες και αν σημειώνουμε ως χώρα, θα είναι μάταιες αν ο πληθυσμός της Ελλάδας συρρικνώνεται. Οι προβλέψεις, οι οποίες βασίζονται σε έγκριτες επιστημονικές έρευνες, είναι απαισιόδοξες και κινδυνεύουν να εξελιχθούν σε ζοφερές, προβλέποντας διαρκή υποχώρηση του πληθυσμού, ακόμη και σε βάθος δεκαετιών.

Η μείωση του πληθυσμού της χώρας και η απειλή καθίζησής του είναι, ασφαλώς, ζήτημα με πολλές πτυχές και αιτίες. Από τις απαρχές της οικονομικής κρίσης, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες αναζήτησαν καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Κάποιοι επιστρέφουν, αλλά η αιμορραγία ήταν τεράστια. Από την άλλη, οι θάνατοι έχουν ξεπεράσει τις γεννήσεις, που μειώνονται συνεχώς, φτάνοντας σε ιστορικό χαμηλό την περασμένη χρονιά. Η υπογεννητικότητα, ειδικότερα, είναι φαινόμενο πανευρωπαϊκό, οξύτερο, όμως, τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Η Ελλάδα, μάλιστα, βιώνει τη δημογραφική κρίση ως πρόβλημα με έντονη περιφερειακή διάσταση, καθώς οδηγεί σε αυξανόμενη εισροή πληθυσμού στις πόλεις και τον μαρασμό της υπαίθρου. Χωριά και κωμοπόλεις αντιμετωπίζουν ένα δεύτερο, μετά από πολλές δεκαετίες, κύμα εγκατάλειψης: το πιστοποιούν πρωτίστως τα σχολεία και οι δημόσιες υπηρεσίες που κλείνουν.

Οι νέοι άνθρωποι διστάζουν να τεκνοποιήσουν ή να δημιουργήσουν οικογένεια με πάνω από ένα παιδί. Αν συνεχίσουμε στην ίδια τροχιά, ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα αντιπροσωπεύει όλο και μικρότερο ποσοστό του συνόλου και θα επωμίζεται δυσανάλογα βάρη, με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες. Την υπονόμευση του ασφαλιστικού συστήματος, την απώλεια επενδύσεων (κανείς επενδυτής δεν φέρνει τα κεφάλαιά του σε μια χώρα η αγορά της οποίας συρρικνώνεται), την όξυνση των ανισοτήτων, γεωγραφικών και εισοδηματικών. Την εθνική μας αποδυνάμωση σε ένα γεωπολιτικό σκηνικό που μοιάζει όλο και περισσότερο με κινούμενη άμμο. Τη διάρρηξη της διαγενεακής αλληλεγγύης, με τα παιδιά του σήμερα να πρέπει να αναλάβουν δυσβάστακτα βάρη αύριο, ως οικονομικά ενεργός πληθυσμός.

Η δημογραφική κρίση έχει πολλαπλά αίτια. Την άνοδο του κόστους ζωής, ιδιαίτερα της στέγασης, τη μεταβολή των νοοτροπιών αλλά και τον έντονο ανταγωνισμό στον εργασιακό στίβο, που μεταθέτουν για αργότερα την τεκνοποίηση ή τη δημιουργία οικογένειας. Την ίδια τη φύση της σύγχρονης εργασίας, που απορροφά περισσότερο πολύτιμο χρόνο. Πολλοί νέοι άνθρωποι επιλέγουν να κάνουν λιγότερα παιδιά ή να μην κάνουν καθόλου, αναλογιζόμενοι την εργασιακή αστάθεια ή την πιθανότητα να χρειαστεί να κάνουν δύο και τρεις δουλειές για να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες, σε βάρος της ψυχικής τους ευεξίας και του ελεύθερου χρόνου τους. Πολύ περισσότερο, τους αποτρέπει η αγωνία ότι δεν θα μπορέσουν να στηρίξουν τα παιδιά τους στα δικά τους σχέδια και η, βάσιμη πλέον, προοπτική ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν χειρότερα από τους ίδιους.

Όπως και οι ρίζες του, η αντιμετώπιση του δημογραφικού δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη. Οι επιδοματικές πολιτικές για τη στήριξη της οικογένειας ασφαλώς και είναι καλοδεχούμενες και αυτονόητες, καθώς ελαφραίνουν τις συχνά βαριές υποχρεώσεις. Εξαντλούν, όμως, γρήγορα τη δυναμική τους, αν δεν συνοδεύονται από συνεκτικές δημόσιες πολιτικές για την προστασία και τη στήριξη της οικογένειας, της γονεϊκότητας και της μητρότητας. Με πρώτο ένα πυκνό πλέγμα δράσεων κοινωνικής μέριμνας, το οποίο θα εστιάζει στον πολλαπλασιασμό των βρεφονηπιακών σταθμών και των ολοήμερων σχολείων, προσβλέποντας στην κατά το δυνατόν συμφιλίωση της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής.

Πλαισιωμένο από συνεκτικές και μακρόπνοες πολιτικές για την υγεία, τη μέριμνα, την εκπαίδευση. Η ποιοτική δημόσια υγεία, περίθαλψη και εκπαίδευση τονώνει το οικογενειακό εισόδημα, αφαιρώντας αντίστοιχες ιδιωτικές δαπάνες στους τομείς αυτούς, στις οποίες οι Έλληνες συγκαταλέγονται μεταξύ των πρωταθλητών. Ειδικά η εκπαίδευση παρείχε διαχρονικά στη χώρα μας τις πιο πρόσφορες ευκαιρίες ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας και επείγει η αποκατάστασή της στον ρόλο αυτό.

Απαιτείται, επίσης, προσήλωση στον στόχο της σταθερής και διατηρήσιμης ανάπτυξης και του ακριβοδίκαιο επιμερισμού της, που θα διανοίγει προοπτικές τόσο για τους απόδημους που επιθυμούν να γυρίσουν, για τους νέους που παίρνουν το βάπτισμα στο επαγγελματικό στάδιο, αλλά και για τους σημερινούς γονείς. Ανάπτυξη κατά προτεραιότητα, με κάθε πρόσφορο κίνητρο, σε περιφέρειες που έχουν πληγεί δυσανάλογα από την αποβιομηχάνιση και την ανεργία και σημειώνουν εντονότερη πληθυσμιακή ανεργία. Όπως δεν μπορούμε να παραβλέψουμε και την αναγκαιότητα ελεγχόμενης και στοχευμένης εισαγωγής εργατικού δυναμικού. Σε εργασιακές ειδικότητες με διαπιστωμένες ελλείψεις και, ασφαλώς, με πλήρη νομιμότητα και διαφάνεια.

Το κλειδί για την αναστροφή της αναλογίας γεννήσεων και θανάτων, που αποτελεί και το κύριο βήμα για την ανάσχεση της πληθυσμιακής συρρίκνωσης, δεν είναι άλλο από το να προσφέρουμε στη νέα γενιά νέες ευκαιρίες και ίσο δικαίωμα στην ευκαιρία. Να πολεμήσουμε γενναία υπαρκτές, αναδυόμενες και δυνητικές ανισότητες. Μην εθελοτυφλούμε, ανασταλτικός παράγοντας για να φέρουν νέοι άνθρωποι παιδιά στον κόσμο είναι, σε μεγάλο βαθμό, ο φόβος ότι θα μεγαλώσουν σε έναν κόσμο όπου οι ανισότητες, εισοδηματικές και κοινωνικές, θα διευρύνονται ενώ οι ευκαιρίες όχι απλά για κοινωνική άνοδο, αλλά για αξιοπρεπή διαβίωση, θα συρρικνώνονται.

Κανένα μέτρο και κανένα σχέδιο, όμως, δεν θα καρποφορήσει αν δεν είναι μακρόπνοο. Το δημογραφικό απαιτεί εξαιρετικά μακροπρόθεσμο και συστηματικό σχεδιασμό, που πρέπει να υπερβαίνει το μέσον του τρέχοντος αιώνα, αν όχι να εκτείνεται μέχρι το τέλος του. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος να το διαχειριστούμε παρά η κατάστρωση μιας συνολικής πολιτικής που κοιτάζει βαθιά στο μέλλον, με συνεργασία όλων των πολιτικών δυνάμεων και των παραγωγικών φορέων. Μακριά από κοντόθωρες θεωρήσεις και μικροκομματικές σκοπιμότητες. Ένα σχέδιο που θα υπηρετηθεί με συνέπεια και απαρέγκλιτα, υπερβαίνοντας πρόσωπα, κόμματα και κυβερνήσεις. Έχουμε, ως πολίτες, άπειρα πεδία να αντιπαρατεθούμε. Ας γίνει το δημογραφικό, ένα ζήτημα εξ ορισμού κορυφαίο, ένα υπόδειγμα εθνικής συναίνεσης.

Άρθρο του Δημήτρη Αναστασόπουλου στο Real.gr: Δημογραφικό, ώρα ενδεκάτη