ΣτΕ: Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της ανάθεσης δημόσιας σύμβασης

ΣτΕ: Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της ανάθεσης δημόσιας σύμβασης

ΣτΕ Ολομ. 1096-1098/2025

Πρόεδρος: Ι. Γράβαρης, Αντιπρόεδρος

Εισηγητές: Η. Μάζος, Ό. Παπαδοπούλου, Σύμβουλοι Επικρατείας

Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της ανάθεσης δημόσιας σύμβασης. Συμβατό ή μη των διατάξεων του άρθρου 372 του ν. 4412/2016, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 138 του ν. 4782/2021, προς το Σύνταγμα και την οδηγία 89/665/ΕΟΚ. Προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ για τη νομιμότητα της υποχρεωτικής σώρευσης σε ενιαίο δικόγραφο των αιτημάτων προσωρινής και οριστικής προστασίας.

Ι. Οι 1096, 1097, 1098/2025 αποφάσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας έκριναν επί ζητημάτων ερμηνείας των διατάξεων του άρθρου 372 του ν. 4412/2016, όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 138 του ν. 4782/2021, καθώς και συμβατότητας των διατάξεων αυτών προς το Σύνταγμα και την Οδηγία 89/665/ΕΟΚ. Ειδικότερα, με τις ως άνω αποφάσεις κρίθηκαν κατά πλειοψηφία τα ακόλουθα:

α. Επιτρεπτώς προβλέπεται με τις διατάξεις του άρθρου 138 του ν. 4782/2021 ο ορισμός σύντομης προθεσμίας εξήντα ημερών από την κατάθεση του δικογράφου για την εκδίκαση της αίτησης ακυρώσεως, δοθέντος ότι η προθεσμία αυτή είναι εύλογη και άλλωστε ενδεικτική.

β. Η διάταξη της παραγράφου 7 του άρθρου 372 του ν. 4412/2016, όπως ισχύει μετά την αντικατάσταση του άρθρου αυτού με το άρθρο 138 του ν. 4782/2021, καθ’ ο μέρος προβλέπει ότι ο Πρόεδρος αποφαίνεται επί του αιτήματος αναστολής, εντός της σύντομης προθεσμίας της παραγράφου αυτής, με «προσωρινή διαταγή που περιέχει όλως συνοπτική αιτιολογία», αντίκειται στο Σύνταγμα και στην οδηγία 89/665/ΕΟΚ.

γ. Ενόψει της ανωτέρω αντίθεσης, ως προς την εξέταση του αιτήματος αναστολής εφαρμόζονται, κατ’ αναλογία, οι γενικές διατάξεις του άρθρου 52 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8) περί του Συμβουλίου της Επικρατείας, όπως ισχύουν.

δ. Νομίμως ορίζεται δεκαήμερη προθεσμία για την άσκηση της αίτησης «αναστολής και ακύρωσης», η οποία έχει ως αφετηρία την κοινοποίηση ή την πλήρη γνώση της πράξης της Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. [ή επί παραλείψεων την παρέλευση της προθεσμίας για την έκδοση απόφασης από την Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ.]. Το αυτό ισχύει και για την παρακολουθηματική προθεσμία που τάσσεται στον αιτούντα για την κατάθεση στο δικαστήριο των αποδεικτικών του στοιχείων [δεκαήμερο από την εκ μέρους του κοινοποίηση της αίτησης στους αντιδίκους]. Περαιτέρω, η δεκαήμερη αποκλειστική προθεσμία που τάσσεται στον δικαιούμενο να ασκήσει παρέμβαση, προκειμένου αυτός να την καταθέσει στο αρμόδιο δικαστήριο, δεν αντίκειται στο Σύνταγμα ή σε άλλη διάταξη υπέρτερης τυπικής ισχύος, το αυτό ισχύει δε και για την προβλεπόμενη στον νόμο προθεσμία προς κατάθεση από τον παρεμβαίνοντα των αποδεικτικών του στοιχείων. Τέλος, η δεκαήμερη προθεσμία, που τάσσεται στους παθητικώς νομιμοποιουμένους [Ε.Α.ΔΗ.ΣΥ. και αναθέτουσες αρχές ή αναθέτοντες φορείς] για την διαβίβαση προς το δικαστήριο του φακέλου και των απόψεων, χαρακτηρίζεται μεν στον νόμο ως αποκλειστική, η διάταξη όμως αυτή, ερμηνευόμενη σύμφωνα με τις αρχές του ανακριτικού συστήματος, έχει την έννοια ότι δεν καθιερώνει απόλυτη δικονομική ακυρότητα εις βάρος των παθητικώς νομιμοποιουμένων σε σχέση με την υποχρέωσή τους να διαβιβάσουν στο δικαστήριο τον φάκελο και τις απόψεις εντός της προθεσμίας, αλλά παρέχει απλώς δυνατότητα στον δικαστή να θεωρήσει ως ομολογημένη την πραγματική βάση των ισχυρισμών του αιτούντος, σε περίπτωση αδικαιολόγητης αδράνειας του αντιδίκου, είναι δε, υπό την προεκτεθείσα έννοια, νόμιμη.

ε. Η αποκλειστική προθεσμία των δύο εργάσιμων ημερών από την παραλαβή της πράξης του οικείου Προέδρου περί προσδιορισμού δικασίμου και εισηγητή για την υπόθεση, η οποία τάσσεται στον αιτούντα, προκειμένου αυτός να κοινοποιήσει την αίτηση «αναστολής και ακύρωσης» επί ποινή απαραδέκτου αυτής προς τους καθ’ ων και προς τους δικαιουμένους σε παρέμβαση, καθώς και η διήμερη προθεσμία που τάσσεται στον παρεμβαίνοντα, ώστε να προβεί σε κοινοποίηση της παρέμβασής του προς τον αιτούντα, δεν αντιβαίνουν στο Σύνταγμα.

στ. Παρέχεται στο Δικαστήριο η δυνατότητα, εφόσον το κρίνει σκόπιμο και κατ’ εκτίμηση των περιστάσεων της συγκεκριμένης υπόθεσης, να προβαίνει σε ανακοίνωση για το περιεχόμενο της απόφασης που ελήφθη επί του ενιαίου ενδίκου βοηθήματος της αίτησης αναστολής και ακυρώσεως, μετά το πέρας της διάσκεψης και με συνοπτική αιτιολογία· η προθεσμία δε που τάσσεται σχετικώς για τη δημοσίευση του διατακτικού είναι ενδεικτική. Υπό το ανωτέρω περιεχόμενο και ως εξαιρετική ρύθμιση, δεν αντίκειται στο Σύνταγμα.

ΙΙ. Περαιτέρω, κατά τη γνώμη που πλειοψήφησε, το σύστημα του άρθρου 138 του ν. 4782/2021, το οποίο προβλέπει σώρευση της αίτησης αναστολής και της αίτησης ακυρώσεως, ταυτοχρόνως δε προβλέπει την εκ του νόμου αναστολή της σύναψης της σύμβασης μέχρι την έκδοση οριστικής δικαστικής απόφασης, την αναστολή της προόδου της διαδικασίας ανάθεσης για διάστημα 15 ημερών από την άσκηση της αίτησης και την δυνατότητα του Προέδρου του αρμόδιου δικαστικού σχηματισμού να άρει, με προσωρινή διαταγή, την ως άνω εκ του νόμου προβλεπόμενη αναστολή, εξυπηρετεί τον επιδιωκόμενο από την οδηγία 89/665/ΕΟΚ σκοπό και δεν αντίκειται, κατ’ αρχήν, στην οδηγία αυτή. Η υποχρεωτική σώρευση σε ενιαίο δικόγραφο της αίτησης αναστολής και της αίτησης ακυρώσεως δεν αντίκειται ούτε στο Σύνταγμα ή σε άλλες υπερνομοθετικής ισχύος διατάξεις.

ΙΙΙ. Ενόψει, όμως, των εύλογων αμφιβολιών ως προς το συμβατό της υποχρεωτικής σώρευσης σε ενιαίο δικόγραφο των αιτημάτων προσωρινής και οριστικής προστασίας προς την οδηγία 89/665/ΕΟΚ και λαμβανομένης, περαιτέρω, υπόψη της σχετικής νομολογίας του ΔΕΚ, το Συμβούλιο της Επικρατείας με την 1096/2025 απόφασή του διατύπωσε προς το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το εξής προδικαστικό ερώτημα: «Έχει η οδηγία 89/665/ΕΟΚ, όπως τροποποιήθηκε με τις οδηγίες 2007/66/ΕΚ και 2014/23/ΕΕ, την έννοια ότι αντιτίθεται σε ρύθμιση του εθνικού δικαίου, όπως το άρθρο 372 του ν. 4412/2016, το οποίο, μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 138 του ν. 4782/2021, προβλέπει την υποχρεωτική σώρευση στο ίδιο δικόγραφο των αιτημάτων προσωρινής και οριστικής προστασίας (αίτησης αναστολής και αίτησης ακυρώσεως, αντιστοίχως) στις διαφορές που αναφύονται κατά την διαδικασία ανάθεσης δημόσιας σύμβασης, και δεν παρέχει, συνεπώς, στον ενδιαφερόμενο την δυνατότητα να ασκήσει αίτηση προσωρινής προστασίας ανεξάρτητα από την κίνηση της κύριας διαδικασίας (της αφορώσης δηλαδή την παροχή οριστικής δικαστικής προστασίας) εκ μέρους του;». Κατόπιν τούτου, το Δικαστήριο ανέβαλε την οριστική κρίση επί του ζητήματος αυτού και στις τρεις υποθέσεις έως την έκδοση της απόφασης του Δ.Ε.Ε. επί του υποβληθέντος προδικαστικού ερωτήματος.

IV. Τέλος, με την 1098/2025 απόφαση της Ολομέλειας κρίθηκε ότι οι αποφάσεις των διοικητικών εφετείων, που επιλαμβάνονται διαφορών υπαγομένων στο πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου ΙV του ν. 4412/2016, παραμένουν ανέκκλητες και μετά την αντικατάσταση του άρθρου 372 του νόμου αυτού με τον ν. 4782/2021 (μειοψ.).

ΣτΕ: Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της ανάθεσης δημόσιας σύμβασης