Σκέψεις από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού για τη συνταγματικότητα των περιορισμών λόγω της πανδημίας COVID-19

Σκέψεις από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού για τη συνταγματικότητα των περιορισμών λόγω της πανδημίας COVID-19

To Supreme Court δημοσίευσε την 25η Νοεμβρίου 2020 την απόφαση επί της υπόθεσης Roman Catholic Diocese of Brooklyn v. Cuomo, δυνάμει της οποίας έκρινε αντισυνταγματικά τα όρια πληρότητας της Νέας Υόρκης σε λατρευτικούς χώρους. Ειδικότερα, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, υπό τη νέα του σύνθεση, έκανε δεκτές με πλειοψηφία 5-4 τις αιτήσεις προσωρινής δικαστικής προστασίας δύο θρησκευτικών οργανώσεων κατά εκτελεστικού διατάγματος του Κυβερνήτη της Νέας Υόρκης, με το οποίο θεσπίστηκε, χάριν διασφάλισης της δημόσιας υγείας, ανώτατο όριο πληρότητας 10 ατόμων στην παρακολούθηση θρησκευτικών λειτουργιών για τις κόκκινες» γεωγραφικές ζώνες και 25 για τις «πορτοκαλί». Είναι δε αξιοσημείωτο ότι η συντηρητική δικαστής Barret, η οποία αποτέλεσε και την πρόταση του Trump, έδωσε την αποφασιστική ψήφο.

Είχε προηγηθεί η απόφαση South Bay United Pentecostal Church v. Newsom της 29ης Μάϊου 2020, δυνάμει της οποίας το Supreme Court απέρριψε αίτηση προσωρινής δικαστικής προστασίας κατά της επιβολής αντίστοιχων όριων πληρότητας σε λατρευτικούς χώρους, αυτή τη φορά, στη Καλιφόρνια. Στην εν λόγω απόφαση, το Ανώτατο Δικαστήριο αναγνώρισε ευρεία διακριτική ευχέρεια στους εκλεγμένους αξιωματούχους, όταν αυτοί «πρέπει να ενεργήσουν σε τομείς γεμάτους ιατρικές και επιστημονικές αβεβαιότητες». Παράλληλα, προκειμένου να διασφαλισθεί το ωφέλιμο αποτέλεσμα της Πρώτης Τροποποίησης, ήτοι της ελεύθερης άσκησης της θρησκείας, το Supreme Court διατύπωσε έναν εναργή και καθόλα εφαρμόσιμο κανόνα, σύμφωνα με τον οποίον είναι επιτρεπτή η επιβολή περιοριστικών μέτρων εισόδου σε λατρευτικούς χώρους προκειμένου να περιορισθεί η εξάπλωση του COVID-19 υπό την αναγκαία προϋπόθεση ότι τουλάχιστον εξίσου αυστηροί περιορισμοί επιβάλλονται σε συγκρίσιμους κοσμικούς χώρους, όπως λόγου χάριν τα πανεπιστήμια και τα θέατρα.

Το προηγούμενο της South Bay φαντάζει πια πεπερασμένο καθότι η παρέλευση ενός εύλογου χρονικού διάστημα από το πρώτο «σοκ» για την πανδημία επαναφέρει στη Roman Catholic Diocese την απαίτηση ενός πιο εντατικού και ενδελεχούς δικαστικού ελέγχου αναλογικότητας επί των περιοριστικών μέτρων που επιβάλλονται χάριν της διασφάλισης της δημόσιας υγείας. Ιδιαίτερα διαφωτιστική είναι δε σκέψη του δικαστή Gorsuch, σύμφωνα με τον οποίο «Εκείνη την εποχή, ο Covid-19 ήταν μαζί μας, ειλικρινά, για μόλις τρεις μήνες. Τώρα, καθώς ολοκληρώνουμε το 2020 και αντιμετωπίζουμε την προοπτική εισόδου σε ένα δεύτερο ημερολογιακό έτος υπό τη σκιά της πανδημίας, αυτή η λογική έχει εκπνεύσει σύμφωνα με τους όρους που η ίδια έθεσε. Ακόμα κι αν το Σύνταγμα «έχει κάνει διακοπές» κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας, οι «διακοπές» αυτές δεν μπορούν να μετατραπούν σε μόνιμη άδεια. Αντί να εφαρμόσουν μια μη δεσμευτική συγκλίνουσα γνώμη από την South Bay που έχει υπερβεί την ημερομηνία λήξης της, τα δικαστήρια πρέπει να ξαναρχίσουν να εφαρμόζουν τη ρήτρα “ελεύθερης άσκησης” της θρησκείας της Πρώτης Τροποποίησης. Σήμερα, η πλειοψηφία του Δικαστηρίου το καθιστά σαφές». Παρά ταύτα, η μειοψηφία, μένοντας πιστή στο ρεαλιστικό προηγούμενο της South Bay, τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης ενός οριακού δικαστικού ελέγχου και διατυπώνει την εύλογη ανησυχία ότι οι δικαστές «παίζουν ένα θανατηφόρο παιχνίδι» αμφισβητώντας την επιστημονική κρίση των ειδικών.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ του δικαιικού συστήματος ΗΠΑ και Ελλάδος, δεν θα ήταν ασφαλές να προβούμε σε ευθεία σύγκριση και συσχέτιση της νομολογίας του Supreme Court με την εθνική νομολογία. Άλλωστε, το ελληνικό Σύνταγμα δεδομένου του σχετικά νεαρού της ηλικίας του (1975 έναντι 1787 όπου θεσπίστηκε το Σύνταγμα των ΗΠΑ) και των αρκετά λεπτομερών προβλέψεών του παρέχει ένα κατ’ αρχήν πλήρες και αποτελεσματικό οπλοστάσιο για τη λήψη μέτρων διαχείρισης της πανδημίας (βλ. άρθρο 5 παρ. 5 και ερμηνευτική δήλωση αυτού, 21 παρ. 3), δίχως να είναι απαραίτητο να προσφύγουμε σε νομολογιακή κατασκευή για την θεμελίωση του επιτρεπτού ή μη της υιοθέτησης των ως άνω προσωρινών περιοριστικών μέτρων.

Εν κατακλείδι, όπως διατυπώνεται στη Roman Catholic Diocese, ακόμα και σε εποχές πανδημίας, το Σύνταγμα δεν μπορεί να τεθεί στην άκρη και να λησμονηθεί. Προκειμένου, όμως, να μην απωλέσει την αυξημένη κανονιστική του πυκνότητα, το Σύνταγμα δεν ερμηνεύεται εν κενώ και δεν αρνείται την πραγματικότητα.

Εν κατακλείδι, όπως διατυπώνεται στη Roman Catholic Diocese, ακόμα και σε εποχές πανδημίας, το Σύνταγμα δεν μπορεί να τεθεί στην άκρη και να λησμονηθεί. Προκειμένου, όμως, να μην απωλέσει την αυξημένη κανονιστική του πυκνότητα, το Σύνταγμα δεν ερμηνεύεται εν κενώ και δεν αρνείται την πραγματικότητα.