Κατάσχεση ειδικών περιουσιακών στοιχείων - Εργολαβικό αντάλλαγμα επί ανέγερσης οικοδομής με αντιπαροχή, υπ’ αριθμ.154/2018 απόφαση Δ’ Τμήματος ΑΠ
Το άρθρο 1022 του ΚΠολΔ, που περιέχεται στο κεφάλαιο για την κατάσχεση ειδικών περιουσιακών στοιχείων, ορίζει ότι “κατάσχεση μπορεί να γίνει και σε περιουσιακά δικαιώματα εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση, τα οποία δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο κατάσχεσης κατά τη διαδικασία των άρθρων 953 παρ. 1 και 2, 982 και 992, ιδίως σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ευρεσιτεχνίας, εκμετάλλευσης κινηματογραφικών ταινιών, σε απαιτήσεις κατά τρίτων εξαρτώμενες από αντιπαροχή, εφόσον κατά τις διατάξεις του ουσιαστικού δικαίου επιτρέπεται η μεταβίβαση αυτών των δικαιωμάτων”. Λόγω της ιδιομορφίας των κατά το άρθρο 1022 ΚΠολΔ περιουσιακών δικαιωμάτων και της συνεπαγόμενης δυσχέρειας υπαγωγής των θεμάτων, καθενός από αυτά, σε κοινούς κανόνες, καθορίστηκε, αφενός μεν, το δικαστήριο να διατάζει την κατάσχεσή τους, δυνάμενο μάλιστα και να μην την επιτρέψει (άρθρ. 1023 παρ. 2), αφετέρου δε, να ορίζει και τα, κατά την κρίση του, πρόσφορα μέσα για την αξιοποίηση του δικαιώματος (άρθρ. 1024).
Επομένως, η επιβολή κατάσχεσης, κατά τα άρθρα 1022 επ. ΚΠολΔ, προϋποθέτει: 1) περιουσιακό δικαίωμα που να μην είναι δεκτικό κατάσχεσης κατά τις διατάξεις των άρθρων 953 επ. (κατάσχεση κινητής περιουσίας οφειλέτη), 982 επ. (κατάσχεση στα χέρια τρίτου) και 992 επ. (κατάσχεση ακινήτων κ.λπ. του οφειλέτη) και που να επιτρέπεται η μεταβίβασή του κατά τους ορισμούς του ουσιαστικού δικαίου και 2) δικαστική απόφαση. Ως περιουσιακό δικαίωμα νοείται το δικαίωμα, το οποίο, χωρίς να υπόκειται στην κατάσχεση των παραπάνω άρθρων (κινητών, απαιτήσεων και κινητών στα χέρια τρίτου, ακινήτων, πλοίων κ.λπ.), αποτελεί ή είναι δυνατό να αποτελέσει αντικείμενο ιδιωτικών συναλλαγών και, ως εκ τούτου, έχει χρηματική αξία κατά τις συναλλαγές. Να σημειωθεί ότι ο όρος “περιουσιακό δικαίωμα” δεν τέθηκε για να τονιστεί ότι το κατασχεμένο δικαίωμα πρέπει να ανήκει στην περιουσία του οφειλέτη - καθ’ ου η εκτέλεση, αφού η αυτονόητη αυτή προϋπόθεση της ιδιότητας του οφειλέτη, ως δικαιούχου του δικαιώματος, προκύπτει από το άρθρο 951 παρ. 1 ΚΠολΔ, που έχει εφαρμογή σε κάθε είδους κατάσχεση. Γενικά στη ρύθμιση των άρθρων 1022 επ. ΚΠολΔ υπάγεται οποιοδήποτε περιουσιακής φύσης δικαίωμα του οφειλέτη που δεν υπόκειται σε κατάσχεση κατά τις πιο πάνω διατάξεις. Όπως, εξάλλου, προκύπτει και από τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 1022 (τη λέξη “ιδίως”), η αναφορά ορισμένων δικαιωμάτων είναι ενδεικτική και, συνεπώς, και άλλα δικαιώματα, που δεν κατονομάζονται ρητά από το νόμο, είναι δυνατό να κατασχεθούν κατά το σύστημα των άρθρων 1022 επ. που, κατά βάση, αναζητούνται στο πλαίσιο του ουσιαστικού δικαίου, το οποίο προσδιορίζει τη φύση, έννοια, περιεχόμενο και ιδίως την υποκειμενική αλλοίωση (μεταβίβαση) και εξέλιξη του δικαιώματος (ΑΠ Ολομ. 7/2009).
Έτσι, μεταξύ των ειδικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία μπορούν να κατασχεθούν, κατά τις διατάξεις των άρθρων 1022 επ. ΚΠολΔ, είναι και η παροχή του οικοπεδούχου που απορρέει από το προσύμφωνο και την εργολαβία, ήτοι τα εξ αδιαιρέτου ποσοστά του οικοπέδου, τα οποία αυτός είναι υποχρεωμένος, βάσει του προσυμφώνου, να μεταβιβάσει στον αντισυμβαλλόμενό του εργολάβο για την από τον τελευταίο εκτέλεση του συμφωνημένου έργου κατασκευής της οικοδομής. Ειδικότερα, μπορεί να κατασχεθεί η αυτοτελής οριζόντια ιδιοκτησία της πολυκατοικίας με το εξ αδιαιρέτου ποσοστό του οικοπέδου που αντιστοιχεί σε αυτή, η οποία συμφωνήθηκε να μεταβιβαστεί στον εργολάβο έναντι αμοιβής για την ανέγερση απ’ αυτόν της πολυκατοικίας (ΑΠ 121/2003, ΑΠ 1163/2002, ΑΠ 1158/2002)
Ειδικότερα, μπορεί να κατασχεθεί η αυτοτελής οριζόντια ιδιοκτησία της πολυκατοικίας με το εξ αδιαιρέτου ποσοστό του οικοπέδου που αντιστοιχεί σε αυτή, η οποία συμφωνήθηκε να μεταβιβαστεί στον εργολάβο έναντι αμοιβής για την ανέγερση απ’ αυτόν της πολυκατοικίας (ΑΠ 121/2003, ΑΠ 1163/2002, ΑΠ 1158/2002). Κατ’ ακρίβεια, το δικαίωμα που υπόκειται σε κατάσχεση είναι η απαίτηση, την οποία έχει ο εργολάβος κατά των αντισυμβαλλομένων του - οικοπεδούχων προς μεταβίβαση σε αυτόν ορισμένων ποσοστών εξ αδιαιρέτου επί του οικοπέδου, τα οποία αντιστοιχούν σε ορισμένα διαμερίσματα, που συμφωνήθηκαν, ως αντιπαροχή, για την απ’ αυτόν κατασκευή οικοδομής στο οικόπεδο, δεδομένου ότι και η εν λόγω απαίτηση απορρέει από αμφοτεροβαρή σύμβαση, εξαρτάται από αντιπαροχή, δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο των λοιπών ειδικών κατασχέσεων και είναι επιδεκτική μεταβίβασης, καθόσον δεν απαγορεύεται από το ουσιαστικό δίκαιο η εκχώρηση ή η εκποίηση ή η διάθεση απαίτησης που συνίσταται στη μεταβίβαση της κυριότητας ακινήτου από επαχθή αιτία
Περαιτέρω, από τις συνδυασμένες διατάξεις των άρθρων 249 και 251 ν. 4072/2012, 72, 759, 777 εδάφ. α’, 780 εδάφ. α’, 781, 782 και 784 ΑΚ προκύπτει ότι στην ομόρρυθμη εταιρεία, δικαιούχος - κύριος των κερδών που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της, είναι το νομικό πρόσωπο της εταιρείας (ΑΠ 1036/2007), ενώ οι εταίροι έχουν απλώς δικαίωμα συμμετοχής στα κέρδη της εταιρείας ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής τους στην περιουσία αυτής, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία (ΑΠ 522/2014), ήδη, κατά την ενδοτικού δικαίου διάταξη του άρθρ. 255 εδάφ. γ’ ν. 4072/2012.
Επιμέλεια: Καρανάσου Κέλλυ / Επιστημονική Συνεργάτις e-Θέμις
Mεταξύ των ειδικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία μπορούν να κατασχεθούν, κατά τις διατάξεις των άρθρων 1022 επ. ΚΠολΔ, είναι και η παροχή του οικοπεδούχου που απορρέει από το προσύμφωνο και την εργολαβία, ήτοι τα εξ αδιαιρέτου ποσοστά του οικοπέδου, τα οποία αυτός είναι υποχρεωμένος, βάσει του προσυμφώνου, να μεταβιβάσει στον αντισυμβαλλόμενό του εργολάβο για την από τον τελευταίο εκτέλεση του συμφωνημένου έργου κατασκευής της οικοδομής
