Αδικοπρακτική ευθύνη - υφαίρεση - υπ' αριθμ. 135/2018 απόφαση Α2’ Τμήματος ΑΠ
Από τις διατάξεις των άρθρων 914, 297, 298, 330 του Α.Κ. συνάγεται ότι η ευθύνη προς αποζημίωση από αδικοπραξία προϋποθέτει συμπεριφορά παράνομη και υπαίτια, επέλευση ζημίας και ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της συμπεριφοράς του δράστη και της ζημίας. Παράνομη είναι η συμπεριφορά που αντίκειται σε απαγορευτικό ή επιτακτικό κανόνα δικαίου, ο οποίος προστατεύει δικαίωμα ή συγκεκριμένο συμφέρον του ζημιωθέντος, μπορεί δε η συμπεριφορά αυτή να συνίσταται σε θετική ενέργεια ή παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας από διάταξη νόμου ή από προηγούμενη συμπεριφορά του δράστη ή από υπάρχουσα έννομη σχέση μεταξύ αυτών. Η υπαιτιότητα εμφανίζεται με τη μορφή είτε δόλου (άμεσου ή ενδεχόμενου), είτε αμέλειας (ενσυνείδητης ή ασυνείδητης), όταν ο δράστης προξενεί το επιζήμιο αποτέλεσμα από έλλειψη προσοχής, την οποία όφειλε να καταβάλει ο μετρίως συνετός κοινωνικός άνθρωπος στη θέση του, ευρισκόμενος υπό τις αυτές βιοτικές και λοιπές περιστάσεις. Ζημία είναι η προς το χειρότερο προξενούμενη μεταβολή των έννομων αγαθών του προσώπου, που αφήνει ένα έλλειμμα μεταξύ της νέας κατάστασης που έχει παραχθεί και εκείνης που θα υπήρχε χωρίς το επιζήμιο γεγονός. Αιτιώδης συνάφεια υπάρχει, όταν η πράξη ή παράλειψη είναι, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας ικανή, και μπορεί αντικειμενικά να επιφέρει, με την κανονική και συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων, το επιζήμιο αποτέλεσμα.
Επιπροσθέτως, αδικοπραξία συνιστά και η κατά το άρθρο 177 Π.Κ. αξιόποινη πράξη κατά το οποίο, όποιος με πρόθεση καταστρέφει, βλάπτει ή υφαιρεί κατασχεμένο πράγμα, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Από την τελευταία αυτή διάταξη προκύπτει ότι το αδίκημα της παραβιάσεως κατασχέσεως, το οποίο είναι υπαλλακτικά μεικτό, συντελείται και με μόνη την “υφαίρεση” πράγματος, το οποίο έχει κατασχεθεί με τυπικά έγκυρη αναγκαστική ή συντηρητική κατάσχεση, δράστης δε του εγκλήματος αυτού μπορεί να είναι, όχι μόνο ο καθού η κατάσχεση ή ο διορισμένος από την Αρχή μεσεγγυούχος, αλλά και τρίτος, ο οποίος γνωρίζοντας την ύπαρξη της κατασχέσεως, “υφαιρεί” το κατασχεμένο πράγμα εκ προθέσεως, στην οποία περιλαμβάνεται και ο ενδεχόμενος δόλος αυτού, και έτσι στερεί εκείνον που επέβαλε την κατάσχεση από την εξουσία που έχει από το νόμο επί του κατασχεμένου πράγματος και ματαιώνει το σκοπό της κατασχέσεως οριστικά ή προσωρινά. Ειδικότερα, η “υφαίρεση”, που στην πράξη αυτή δεν ταυτίζεται με την έννοια της “υφαίρεσης” του άρθρου 378 ΠΚ, συνίσταται στην αφαίρεση ή στην απομάκρυνση από τον τόπο της εκτελέσεως ή στην κατακράτηση ή στη διάθεση ή ανάλωση του κατασχεμένου πράγματος και εν τέλει στη μη απόδοσή του στο δικαιούχο, εφόσον με τους τρόπους αυτούς αίρεται η επί του πράγματος εξουσία της Αρχής.
Εξάλλου, από τις διατάξεις των άρθρων 18 παρ. 2 και 22 παρ. 3 του ν. 2190/1920 “περί ανωνύμων εταιριών” σε συνδυασμό προς τις διατάξεις των άρθρων 71, 298, 299, 330, 914, 922, 926 και 932 Α.Κ. συνάγεται ότι, σε περίπτωση προκλήσεως ζημίας από παράνομη και υπαίτια πράξη ή παράλειψη του εκπροσωπευτικού οργάνου (μέλους του διοικητικού συμβουλίου ή τρίτου διαχειριστή) ανώνυμης εταιρίας, η τελευταία και το εκπροσωπευτικό της όργανο υποχρεούνται, εις ολόκληρον ο καθένας, να αποκαταστήσουν την περιουσιακή ζημία και την ηθική βλάβη του παθόντος τρίτου, εφόσον η πράξη ή παράλειψη του οργάνου έγινε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, έστω και καθ’ υπέρβαση ή κατά κατάχρηση της εξουσίας του, ήτοι εφόσον μεταξύ της πράξεως και των ανατεθειμένων καθηκόντων υφίσταται αιτιώδης σύνδεσμος, γεγονός που συντρέχει, όταν τα καθήκοντα αποτελούν το αναγκαίο μέσο για την επιχείρηση της πράξεως ή (και) όταν η πράξη εμπίπτει στους τυπικούς κινδύνους που ενυπάρχουν στη δραστηριότητα του οργάνου.
Στην προκειμένη περίπτωση δεν ήταν δυνατόν να ελεγχθεί η ορθή εφαρμογή των - μη εφαρμοσθέντων εν προκειμένω- κανόνων των άρθρων 914, 922, 297, 298, 330 Α.Κ. και 177 Π.Κ. και να κριθεί αν συνέτρεξε υπαίτια και παράνομη συμπεριφορά του εναγομένου υπό την ιδιότητα του εκπροσώπου ανώνυμης εταιρίας με συνέπεια τη μείωση της περιουσίας της ενάγουσας ως υπερθεματίστριας νομίμως κατασχεθέντων και εκπλειστηριασθέντων κινητών. Κατ’ ακολουθίαν, ο Άρειος Πάγος αναίρεσε την προσβαλλόμενη απόφαση, η οποία παραπέμφθηκε για περαιτέρω εκδίκαση στο Δικαστήριο της ουσίας.
Επιμέλεια: Αγγελική Μούζουλα / Επιστημονική Συνεργάτης e-Θέμις
Σε περίπτωση προκλήσεως ζημίας από παράνομη και υπαίτια πράξη ή παράλειψη του εκπροσωπευτικού οργάνου ανώνυμης εταιρίας, η τελευταία και το εκπροσωπευτικό της όργανο υποχρεούνται, εις ολόκληρον ο καθένας, να αποκαταστήσουν την περιουσιακή ζημία και την ηθική βλάβη του παθόντος τρίτου, εφόσον η πράξη ή παράλειψη του οργάνου έγινε κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του.
