Αυθαίρετη χρήση και κάρπωση δημοσίου κτήματος - υπ' αριθμ. 19/2018 απόφαση Α2 Τμήματος ΑΠ
Κατά τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 115 του από 11/12-11-1929 δ/τος “περί διοικήσεως δημοσίων κτημάτων”, το οποίο εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 2 του ν. 2466/1929 και αντικαταστάθηκε με το άρθρο 5 του ν. 5895/ 1933, όπως περαιτέρω τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με τα άρθρα 20 α.ν. 1540/1938, 19 α.ν. 1919/1939, 2 α.ν. 1925/1951 και 5 παρ. 4 του α.ν. 263/1968, σε βάρος εκείνων που χωρίς συμβατική σχέση καρπώνονται ή κάνουν χρήση δημοσίων κτημάτων, βεβαιώνεται με πρωτόκολλο αποζημίωση για το χρονικό διάστημα που έκαναν χρήση. Η αποζημίωση ορίζεται, κατά αντικειμενική κρίση, με πρωτόκολλο, το οποίο κοινοποιείται σε αυτόν που καρπώνεται ή χρησιμοποιεί το ακίνητο. Επομένως, για την έγκυρη επιβολή της παραπάνω αποζημίωσης, πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: α) η κυριότητα του Δημοσίου επί των κτημάτων, ή η νομή ή η χρήση αυτών με σύμβαση από το Δημόσιο και β) η αυθαίρετη χρήση ή κατά οιονδήποτε τρόπο κάρπωση εκ μέρους του καθ’ ου το πρωτόκολλο χωρίς καμιά συμβατική ή άλλου είδους σχέση.
Προβλέπεται μονομερής καθορισμός του ύψους της παραπάνω αποζημίωσης απ΄τη Διοίκηση (σύμφωνα με το άρθρο 1 εδάφ. γ’ του β.δ. 619/1965, εκδίδεται από τον αρμόδιο Οικονομικό Έφορο και ήδη, μετά την ισχύ του π.δ. 551/1988 από όργανα της Διοίκησης με την αντίστοιχη λειτουργική αρμοδιότητα),ο οποίος δεν αντίκειται στην από τα άρθρα 5 παρ. 1 και 3, 106 Συντ. προβλεπόμενη αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων, ούτε και στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, αφού η επιβαλλόμενη αποζημίωση αντιστοιχεί στην ωφέλεια που αυθαίρετα αποκόμισε ο χρήστης του δημοσίου κτήματος και επομένως δεν συνεπάγεται χωρίς λόγο στέρηση της περιουσίας του. Σε εκείνον, εξάλλου, που χρησιμοποιεί αυθαίρετα το δημόσιο κτήμα παρέχεται η δυνατότητα δικαστικού ελέγχου του ύψους της οφειλόμενης αποζημίωσης με ανακοπή κατά του σχετικού πρωτοκόλλου, ώστε να μην παραβιάζονται τα εκ των άρθρων 20 Συντ. και 6 της ΕΣΔΑ δικαιώματα. Η παράλειψη, όμως, άσκησης της ανακοπής υποδηλώνει αποδοχή του ανταλλάγματος που καθορίστηκε για την αυθαίρετη χρήση, και έτσι επέχει θέση οιονεί συμβάσεως.
Κατά τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 2 του α.ν. 1219/1938, η εξόρυξη και λήψη άμμου, αμμοχώματος, λίθων, χαλίκων, αμμοκροκάλης κ.λπ. από τις θέσεις, που προβλέπει το άρθρο 61 του από 11ης Νοεμβρίου 1929 Δ/τος (όπως έχει τροποποιηθεί με το άρθρο 1 εδ. 21 του ν. 5234), επιτρέπεται μόνο υπό τους καθοριζόμενους στο άρθρο 2 όρους, σύμφωνα με το οποίο με κοινή απόφαση των αναφερόμενων (στη διάταξη αυτή) Υπουργών, δημοσιευόμενη στην ΕτΚ, ορίζονται σε γενικές κατηγορίες οι χώροι από τους οποίους απαγορεύεται η εξόρυξη άμμου, αμμοχώματος, λίθων, χαλίκων, αμμοκροκάλης κ.λπ. για λόγους δημοσίου συμφέροντος, καθώς και οι όροι οι οποίοι πρέπει να τηρούνται, κατά την εξόρυξη και τη λήψη τους από τις μη απαγορευμένες θέσεις. Επομένως, με τις διατάξεις του α.ν.1219/1938, καταργήθηκε η δυνάμει συμβατικής σχέσης αμμοληψία και όχι η θεσμοθετημένη με το άρθρο 115 δυνατότητα βεβαιώσεως αποζημιώσεως με πρωτόκολλο σε βάρος εκείνων που χωρίς συμβατική σχέση κάνουν χρήση δημοσίου κτήματος.
Tέλος, από τη διάταξη της παρ.1 του άρθρου 1072 ΑΚ, σε συνδυασμό προς εκείνες των άρθρων 966, 967 και 968 του ίδιου Κώδικα, σαφώς συνάγεται ότι ο μη πλεύσιμος ποταμός που ρέει με ελεύθερη και αέναη ροή και το καταλαμβανόμενο από την κοίτη του έδαφος είναι κοινής χρήσης και εκτός συναλλαγής πράγματα και ανήκουν στο Δημόσιο, εφόσον δεν ανήκουν σε δήμο ή κοινότητα ή ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά.
Επιμέλεια: Αγγελική Μούζουλα / Επιστημονική Συνεργάτης e-Θέμις
Σε βάρος εκείνων που χωρίς συμβατική σχέση καρπώνονται ή κάνουν χρήση δημοσίων κτημάτων, βεβαιώνεται με πρωτόκολλο αποζημίωση για το χρονικό διάστημα που έκαναν χρήση.
