Έκταση δεδικασμένου, υπ’ αριθμ. 456 / 2018 απόφαση Δ’ Τμήματος ΑΠ

Έκταση δεδικασμένου, υπ’ αριθμ. 456 / 2018 απόφαση Δ’ Τμήματος ΑΠ

Από τα άρθρα 321, 322, 324 και 331 του ΚΠολΔ συνάγεται ότι οι τελεσίδικες αποφάσεις αποτελούν δεδικασμένο ως προς εκείνα μόνο τα ζητήματα, επί των οποίων η κρίση και απόφανση ήταν αναγκαία για τη διάγνωση της διαφοράς και τα οποία έτσι στηρίζουν το διατακτικό της απόφασης,. Για τα όρια του δεδικασμένου λαμβάνονται υπόψη οι αιτιολογίες, όπως αντικαταστάθηκαν, ρητά ή σιωπηρά, από το ανώτερο δικαστήριο (ΑΠ 406/2009, ΑΠ 1127/2008). Ειδικότερα, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 534 ΚΠολΔ, “αν το αιτιολογικό της απόφασης που έχει προσβληθεί με έφεση κρίνεται εσφαλμένο αλλά το διατακτικό της ορθό, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο αντικαθιστά τις αιτιολογίες και απορρίπτει την έφεση”.

Εξάλλου, από τη διάταξη του άρθρου 330 ΚΠολΔ προκύπτει ότι καλύπτονται από το δεδικασμένο όλες οι ενστάσεις που προτάθηκαν, άσχετα από τη νομική τους θεμελίωση. Από εκείνες που δεν προτάθηκαν καλύπτονται: α) όλες οι ενστάσεις από το δικονομικό δίκαιο, β) όλες οι καταχρηστικές ενστάσεις, δηλαδή εκείνες που στηρίζονται σε απλά πραγματικά περιστατικά και γ) όλες οι γνήσιες αυτοτελείς ή αυθύπαρκτες ενστάσεις, δηλαδή εκείνες που, όπως και οι καταχρηστικές, στηρίζονται σε απλό πραγματικό γεγονός, αλλά περαιτέρω στηρίζουν διαπλαστικό δικαίωμα του εναγομένου, ώστε να αποτελούν παράλληλα και ενστάσεις υπό ουσιαστική έννοια. Καλύπτονται, επίσης, οι κατά του προδικαστικού ζητήματος ενστάσεις κατά την ίδια έκταση, είτε το προδικαστικό ζήτημα αφορά τις διαδικαστικές προϋποθέσεις, είτε το επίδικο δικαίωμα (κύριο ζήτημα) και αδιάφορα από το αν η ένσταση ανάγεται στην ύπαρξη της προδικαστικής έννομης σχέσης ή στην έκταση της ευθύνης απ’ αυτή.Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του ίδιου άρθρου 330 εδάφ. β’ του ΚΠολΔ, από τις ενστάσεις που δεν προτάθηκαν εξαιρούνται εκείνες που στηρίζονται σε αυτοτελές δικαίωμα που μπορεί να ασκηθεί και με κύρια αγωγή.

Τέλος, κατά την άποψη που κρατεί, από το δεδικασμένο καλύπτονται πάντοτε τα διαπλαστικά δικαιώματα (που δεν προτάθηκαν στην πρώτη δίκη), όπως είναι και αυτό της καταγγελίας μισθωτικής σύμβασης, πλην όμως αναγκαία και απαρέγκλιτη προϋπόθεση για την επέκταση του δεδικασμένου σε διαπλαστικό δικαίωμα, υπό τους όρους του άρθρ. 330 ΚΠολΔ, είναι να εντάσσεται τούτο στο αντικείμενο της δίκης για την οποία εκδόθηκε η τελεσίδικη απόφαση, δηλαδή να μην μπορεί το υπόψη διαπλαστικό δικαίωμα να ασκηθεί ανεξάρτητα από τη δικαιολογική σχέση που κρίθηκε στην προηγούμενη δίκη (βλ. και ΑΠ 1652/2007, ΑΠ 1570/2003). Ο κατ’ άρθρ. 330 ΚΠολΔ αποκλεισμός των ισχυρισμών που στηρίζουν το διαπλαστικό δικαίωμα, οι οποίοι δεν προβλήθηκαν, αν και υπήρχαν κατά τη διάρκεια της αρχικής δίκης, προϋποθέτει ότι αυτοί περιλαμβάνονται στην ιστορική βάση, ήτοι ανήκουν στο κύριο αντικείμενο της αρχικής δίκης, ώστε, αν προταθούν και γίνουν δεκτοί στο πλαίσιο της νέας δίκης, να οδηγούν σε διαφορετική απόφαση ως προς το αντικείμενο εκείνης - της αρχικής δίκης

Αντίθετα, δεν αποκλείεται η μεταγενέστερη επίκληση περιστατικών που υπήρχαν μεν κατά τη διάρκεια της πρώτης δίκης, δεν ανήκουν, όμως, στο υποχρεωτικό, κατά τους κανόνες του ουσιαστικού δικαίου (άρθρ. 216 παρ. 1 εδάφ. α’ ΚΠολΔ), περιεχόμενο του βιοτικού συμβάντος που αποτέλεσε το αντικείμενο εκείνης της δίκης. Από την ενέργεια του αποκλεισμού καταλαμβάνονται, επομένως, εκείνοι οι ισχυρισμοί (ενστάσεις), οι οποίοι περιλαμβάνονται στο κοινό και των δύο (της πρώτης και της δεύτερης) των δικών. Με άλλα λόγια, η ταυτότητα αντικειμένου αρχικής και μεταγενέστερης δίκης αποτελεί αναγκαίο όρο για την επέκταση του δεδικασμένου και στις ενστάσεις που στηρίζονται σε αγώγιμο δικαίωμα. Οποιοδήποτε διαπλαστικό δικαίωμα που δεν αναφέρεται στο επίδικο βιοτικό συμβάν και δεν εντάσσεται στο πλέγμα του αντικειμένου της αρχικής δίκης δεν καταλαμβάνεται από τα αντικειμενικά όρια του δεδικασμένου της δίκης αυτής και μπορεί να προβληθεί απεριόριστα στο πλαίσιο μελλοντικής δίκης, ακόμη και όταν τα πραγματικά περιστατικά που απαρτίζουν τις προϋποθέσεις της άσκησής του ή ακόμη και όταν η ίδια η άσκηση του εν λόγω διαπλαστικού δικαιώματος είχαν ήδη συντελεστεί κατά τη διάρκεια της αρχικής δίκης

Επιμέλεια: Καρανάσου Κέλλυ / Επιστημονική Συνεργάτις e-Θέμις

Η ταυτότητα αντικειμένου αρχικής και μεταγενέστερης δίκης αποτελεί αναγκαίο όρο για την επέκταση του δεδικασμένου και στις ενστάσεις που στηρίζονται σε αγώγιμο δικαίωμα.